Noordwijk 150 jaar badplaats

In 2016 staat Noordwijk in het teken van het jubileum 150 jaar badplaats. In 1866 is het de tijd van de badkoetsen en badmannen. Het zeewater zou een reinigende werking hebben. Maar een strandbezoek is alleen weggelegd voor de welgestelden en de elite. Een dagje naar het strand? Het is een uiterst chique aangelegenheid.

Het Hof van Holland

Het Hof van Holland is al meer dan 3 eeuwen een begrip voor Noordwijk en omstreken. Het fungeerde tot ongeveer 1609 onder de naam De Swan (de zwaan) als rechthuis en was sinds 1699 bekend als herberg en logement het Hof van Holland. Tot aan het faillissement en de leegstand in 2010 vonden er ontelbare bijeenkomsten, bruiloften en partijen plaats. Het hof heeft een grote rol gespeeld in de geschiedenis van Noordwijk.

Daarom hebben een aantal (oud)Noordwijkers, verenigd in Ontwikkelingsmaatschappij Hof van Holland, de historie van Hof van Holland door journaliste en publiciste Miep Smitsloo-De Graaff in boekvorm laten vastleggen. Op basis van archief materiaal en vele interviews is het een rijk geïllustreerde, gebonden uitgave geworden over het verleden van het Hof. Auteur Miep Smitsloo wil van haar boek Hof van Holland geen puur historisch, maar een zo breed mogelijk en menselijk boek maken. Want het zijn juist de mensen, die de geschiedenis maken volgens Smitsloo. Zo wordt er onder meer aandacht besteed aan het ontstaan van het Hof, het eten dat er werd geserveerd, de mensen die in het Hof kwamen, de eigenaars zoals Wil Oehl en de bekende Joop en Joke van den Anker, maar ook de belangrijke rol van Hof van Holland bij het ontstaan van de dit jaar 150-jarige badplaats. Zo staat er een interview in met de uit Noordwijk afkomstige auteur Susan Smit, van wie haar voorouders, de familie Van Konijnenburg, zowel uitbaters van het Hof waren als medegrondleggers van Noordwijk als badplaats. Smitsloo: “De grote verrassing bij het schrijven van het boek was dat iedereen wel iets met het Hof heeft en had en er ooit is geweest voor een diner, bruiloft of partij. Daardoor ging het voor mij ook steeds meer leven. Er kwamen zoveel unieke en historische foto’s boven water, ik werd er hebberig van.”

Ook aan kunst en literatuur, die in de loop der eeuwen in het Hof werd getoond, is een belangrijk hoofdstuk gewijd. Miep Smitsloo: “Er waren kunstenaars, zoals de in Noordwijk wonende Daniël Noteboom, die hun verblijf in het Hof met hun werken betaalden. Zo is de dochter van uitbater Wil Oehl, die het Hof van 1939 tot 1979 dreef, aan een schilderij van hem gekomen.”

Badcultuur

De badcultuur is ontstaan in de 18e eeuw. In de 16e en 17e eeuw namen mensen van adel voornamelijk een bronbad. Dat veranderde in een zeebad. Dit bleek om meerdere redenen gezonder te zijn:

• Het drinken van zeewater was gezond om afvalstoffen kwijt te kunnen.
• Het had een heilzame werking voor de huid; mensen met wondjes die de zee in gingen genazen sneller.
• Door de komst van de fabrieken in de 19e eeuw werd de lucht erg smerig. Daarom was het ook erg gezond om naar de zee te gaan en daar de zeelucht tot je te nemen want dit was goed voor de longen.

In de 19e en 20e eeuw ontdekken de Duitsers de Nederlandse badplaatsen. De stranden zien op een gegeven moment echt zwart van de mensen. Men is weken aan het reizen om naar de kust te komen en daar verblijven ze dan ook een aantal weken of maanden.

Badkoetsjes

In de 16e en 17e eeuw nam men een bronbad. Dat was toen nog naakt, er was geen schaamte. Toen het zeebad populair werd, kwamen er pottenkijkers. De preutsheid werd steeds erger en dus was daar de badkoets. De dame of heer nam plaats in de badkoets, deze reed met een paard de zee in of werd in de zee geduwd. In de koets konden zij zich omkleden en door bescherming van de koets en doeken privé een zeebad nemen.

In 1866 schaft Willem Van Konijnenburg 4 badkoetsen aan. Dat wordt gezien als het begin van Noordwijk als badplaats (terwijl recent bekend werd dat ene Jan Kemp al in 1819 adverteerde met zijn nieuwe badkoets). Deze badkoetsjes worden tot 1915 gebruikt. Badhotel Konijnenburg, voorheen de dorpsherberg in Noordwijk aan zee, was van de familie Van Konijnenburg van het Hof van Holland in Noordwijk-Binnen. Op deze plek werd in 1912 het Palace Hotel gebouwd.

Als men op het strand aankwam gingen waarschijnlijk de laarzen uit of werden de rokken een klein stukje opgetrokken. Als men te water ging, kwam het badkoetsje dus tevoorschijn. De dames en heren droegen badpakken met pijpjes en werden naar de zee gebracht. Eigenlijk mocht niemand het zien als men het water in ging. Het was ook rond deze tijd dat men begon met de bouw van Huis ter Duin en grote villa’s op de hoogste duintoppen van Noordwijk. Een tijd van glorie en grandeur voor de adel. Toch werd na de Eerste Wereldoorlog het strand steeds toegankelijker voor de minder welgestelden. De komst van de stoomtram maakte het voor veel strandrecreanten mogelijk om naar Noordwijk te komen. De unieke combinatie van strand en kleurrijke bloembollenvelden zorgde er tot slot voor dat Noordwijk uitgroeide tot Bloemenbadplaats van Europa.

(Bron: Hof van Holland, 2016/rijnlandgeschiedenis.nl)