Hoe zit het? Waar komt de uitdrukking ‘voor spek en bonen’ vandaan?
Publicatiedatum: 1 april 2025
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: waar komt de uitdrukking ‘voor spek en bonen’ vandaan?
Maart 2025: PSV voor spek en bonen naar Londen
PSV-fan Rick Taal staat op maart 2025 het Eindhovens Dagblad te woord, vlak voordat hij zijn club achterna reist voor de voetbalwedstrijd tegen het Engelse Arsenal. “We gaan letterlijk en figuurlijk voor spek en bonen”, concludeert hij. Daarmee doelt de supporter enerzijds op het bekende English Breakfast, dat mede bestaat uit bacon and beans. Maar deze opmerking is tegelijkertijd een toespeling op het geringe belang van deze Champions League-wedstrijd.
Want PSV is het tweeluik tegen Arsenal begonnen met een kansloze thuisnederlaag: 1-7, een uitslag die onmogelijk goedgemaakt kan worden. De Eindhovense club is verplicht om ook de terugwedstrijd in Londen te spelen, maar het resultaat doet er eigenlijk niet meer toe. PSV speelt dus inderdaad voor de welbekende spek en bonen, een niet-volwaardige inzet. Maar waar komt deze uitdrukking precies vandaan?
Werken voor spek en bonen (en niet voor geld)
Eén ding is zeker, in Nederland spreken we al honderden jaren van ‘spek en bonen’. De uitdrukking heeft een eigen hoofdstuk in Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden, het standaardwerk van taalkundige Frederik August Stoett uit de vroege 20e eeuw. ‘Niet geteld worden, een bijlooper zijn, bij eenig werk overtollig zijn’, is in de tijd van Stoett al de definitie van dit spreekwoord.
Volgens de historische overlevering hebben onderbetaalde arbeiders hier de meeste ervaring mee. Want het is vroeger vaak voorgekomen dat zij na het werk niets meer dan hun dagelijkse kost verdienen. Geen geld, maar spek en bonen dus.
Schaatsen voor spek en bonen
Daarnaast zijn er in de 19e en 20e eeuw speciale schaatswedstrijden voor mensen uit arme gezinnen georganiseerd, onder meer aan de Prinsentuin van Leeuwarden. De deelnemers kunnen vaak helemaal niet schaatsen, maar mogen zich toch zien te redden op het ijs, tot hilariteit van de rijke elite. Maar deze schaatsers krijgen wel spek en bonen, als beloning voor hun deelname aan de ‘spekrijderijen’. Voor hen is het dus alsnog een welkom geschenk geweest. De uitdrukking is bewaard gebleven tot de 21e eeuw, maar dan wel met een negatieve bijklank.
Spek en bonen in de keuken
De combinatie spek en bonen kunt u overigens ook letterlijk interpreteren, zeker in de keuken. Hierboven hebben we al het voorbeeld van het English Breakfast genoemd, met spek, bonen en nog veel meer ingrediënten. Maar denk ook aan de spek & bonenschotel, uit dit recept van Sandra Ysbrandy. Of aan de in spek gerolde sperziebonen, die u op de foto boven dit artikel ziet.
En nog even over PSV: de terugwedstrijd tegen Arsenal op 12 maart 2025 is in een verdienstelijke 2-2 geëindigd. Maar de Eindhovenaren zijn hierdoor wel uitgeschakeld in de Champions League. Ook voor de spreekwoordelijke spek en bonen doen ze niet meer mee.
(Bron: Archief, Kook mee met MAX, DBNL, Onze Taal, Historiek.net, Eindhovens Dagblad, Ensie, Schaatsen.nl. Foto: Shutterstock)
