Het vergissingsbombardement op het Haagse Bezuidenhout op 3 maart 1945

Op 3 maart 1945, in 2025 80 jaar geleden, bombardeert de Britse RAF per ongeluk de wijk Bezuidenhout in Den Haag. Het oorspronkelijke doel is het bombarderen van de Duitse V-2 raketinstallaties in het Haagse Bos, vlakbij het Bezuidenhout. Meer dan 500 mensen verliezen hierbij het leven, er zijn meer dan 200 gewonden en een groot deel van de wijk ligt in puin.

Ongeveer 9 uur in de ochtend naderen 56 middelzware bommenwerpers van de Britse RAF de Nederlandse kust. Ze zijn op weg naar Den Haag, om de V-2 raketinstallaties in het Haagse Bos te bombarderen. Wim van Steijn doet als piloot van de Nederlandse luchtmacht mee aan het bombardement. Van Steijn tegen Televizier Magazine: “Toen we dichterbij kwamen, was het Haagse Bos duidelijk te zien. Toen die bommen eruit gingen, zou ik gezworen hebben, dat het goed ging. We zijn gelijk weggedraaid en de inslagen hebben we zelf niet gezien. Pas later hoorden we dat het fout zat. Je weet altijd dat er slachtoffers gaan vallen, daar ben je op ingesteld.” De slachtoffers die zo aan het eind van de oorlog overlijden, vindt hij zonde, zeker als het Nederlanders betreft. Van Steijn: “Dat was dubbelzuur.”

Het Haagse Bos wordt echter niet getroffen. In plaats daarvan gooien de bommenwerpers ongeveer 70 ton aan bommen op het Bezuidenhout. De wijk brandt als een fakkel. Meer dan 500 mensen komen om het leven. Het is de zwartste dag uit de Haagse oorlogsjaren. Het blijkt om een pijnlijke vergissing te gaan.

V-1 en V-2

De Duitse V-1 en V-2 raketten (de ‘V’ staat voor Vergeltungswaffe, oftewel Vergeldingswapen) zijn verantwoordelijk voor vele doden in Engeland. Dagelijks bereiken de raketten vooral Londen. Maar ook andere Engelse steden worden getroffen. Toch lukt het regelmatig om de minder snelle V-1 onschadelijk te maken. In het laatste jaar van de oorlog maken de Duitsers gebruik van mobiele, snel verplaatsbare lanceerinstallaties. Daarom kunnen de Britse jagers, die dagelijks op zoek zijn naar de raketten, ze moeilijk vinden en vernietigen. Daarop besluit de Britse generale staf tot een groot bombardement op de vermoedelijke opslagplaatsen van de raketten op die bewuste 3e maart 1945.

‘Volkomen correct’

Het bombardement wordt uitgevoerd door de Britse 2e tactische luchtmacht die is gestationeerd in het bevrijde Noord-Frankrijk en Brussel. Vanuit Noord-Frankrijk vertrekt het Britse squadron 226 van de RAF, waarbij ook Nederlandse vliegers zijn ingedeeld. Piloot Bastiaan Sjerp hoort dat hij zijn geboortestad moet bombarderen. Er is een foto op een bord geplakt van het Bezuidenhout, waar hij als jochie is opgegroeid. Hij ziet dat het centrum van het doel van het bombardement ligt op een huis aan de Amalia van Solmsstraat. Op die recente foto staan geen V-2’s. Daarom heeft hij geprotesteerd.

Sjerp: “Het viel mij op dat je daar geen V-2’s kan opstellen. En die foto, die vrij recent was, gaf niet aan dat er iets gebeurd was waardoor dat mogelijk zou zijn. Ik heb toen meteen contact gezocht met de commandant. Er werd besloten om contact op te nemen met de opdrachtgevers, maar de briefing zou gewoon doorgaan om geen tijd te verliezen.

We zijn niet, zoals gebruikelijk, direct naar de vliegtuigen gegaan, maar hebben gewacht. Na verloop van tijd komt de commandant naar mij toe en zegt: ‘Wij hebben het tot het hoogste niveau uitgezocht en men is zeker van de inlichtingen. Men heeft foto’s van de opstellingen en coördinaten van het doelgebied gecontroleerd, het is volkomen correct.’ Hij heeft mij daarop gevraagd of ik gedetailleerde informatie wilde geven aan de bommingleaders, de mensen die feitelijk de bommen gooien, hoe ze het doel precies konden herkennen. Ik heb ze toen wat verteld over het Bezuidenhout en gewezen op kerktorens.”

Lees ook: ‘Vergissingsbombardement’ Nijmegen van 75 jaar geleden herdacht

Bezuidenhout getroffen, niet het Haagse Bos

Vanuit Engeland krijgen de squadrons opdracht om te vertrekken. Om zo kort als mogelijk boven bezet gebied te vliegen, wordt voor een route over zee gekozen. Sinds kort maken ze gebruik van een nieuwe soort van elektronische navigatie, waarop de navigator-bommenwerper ook bij slecht zicht zijn doel kan vinden. De kaartcoördinaten van het doel zijn nauwkeurig weergegeven. Die komen overeen met het doel dat op de briefing wordt aangewezen, namelijk het Bezuidenhout en niet het Haagse Bos.

Bij terugkomst worden de foto’s ontwikkeld van de camera’s die aan elke bommenwerper hangen. Daaruit blijkt dat het Bezuidenhout is getroffen. Er is nooit bekend gemaakt wie de fout heeft gemaakt. Niet alle betrokkenen willen over het bombardement praten. De archieven van de RAF in Londen geven alleen maar informatie over het doel en het verloop van de vlucht. Niets over de gemaakte fout en over de man die daarvoor verantwoordelijk is.

Overzicht van het gebombardeerde gebied van het Bezuidenhout.

Chaos

De bommen veroorzaken een grote chaos op de grond. Er ontstaan branden en huizen storten in. Meer dan 500 mensen overlijden en er zijn meer dan 200 gewonden. Velen duizenden slaan op de vlucht en 12.000 mensen zijn dakloos. Meer dan 3.000 huizen liggen in puin en 1.200 woningen zijn zwaar beschadigd. Brandweerlieden doen wat ze kunnen, maar ze zijn met te weinig mankracht en hebben niet genoeg materieel. Een groot deel van de brandweer is afgevoerd naar Duitsland, om daar tewerk te worden gesteld. Bovendien is er weinig benzine. De druk op de waterleiding valt al snel weg vanwege lekkages die zijn ontstaan door de bombardementen. De brandweer is hierdoor aangewezen op open water. De sterke wind wakkert het vuur aan. Pas na ongeveer 36 uur zijn de meeste brandhaarden gedoofd.

Oorzaken

Er zijn oorzaken aan te wijzen voor het vergissingsbombardement. De inlichtingenofficier moet het aanvalsdoel correct aangeven op de luchtfoto. Hij heeft vanuit Londen de coördinaten ontvangen. Op de foto, die aan de onderkant en aan de linkerzijde is genummerd, dient horizontaal de lijn 042 worden uitgezet en verticaal 064. Hierdoor komt het snijpunt te liggen in het Haagse Bos, waar de V-2’s zouden zijn opgesteld. De officier maakt echter een grote fout: hij verwisselt de coördinaten, waardoor de lijnen een kruis vormen boven het hart van het Bezuidenhout. Daar vallen de bommen zo’n 1.250 meter van het eigenlijke doel, het Haagse Bos.

Ook een combinatie van bewolking en niet tijdig voorziene windsnelheid zijn redenen voor het vergissingsbombardement. De 2e groep, die vanuit België is vertrokken, kan de bommen niet op het zicht gooien. Ze doen dit blind, door te vertrouwen op hun instrumenten. Met de plotseling aanwakkerende noordnoordoosten wind bij nadering van Den Haag, is bij de programmering van die instrumenten geen rekening gehouden. Hierdoor wordt het Bezuidenhout getroffen. Tevens denkt de RAF dat het Bezuidenhout niet bewoond is. Mogelijk is de wijk verwisseld met Benoordenhout. Deze wijk is wel grotendeels ontruimd.

Excuusbrieven

Als bekend wordt dat de RAF een vergissing heeft gemaakt, strooit de Britse luchtmacht excuusbrieven uit over Den Haag. Hierin staat onder meer: “De bommen zijn zeer ongelukkig ver van het doel terechtgekomen en dientengevolge is een groot aantal slachtoffers gevallen onder de burgerbevolking en werd grote schade aangericht in woonwijken. Het Britse volk en in het bijzonder de Royal Air Force (RAF) spreken hun diepste leedwezen uit over dit vreselijke ongeluk.” De Britse premier Winston Churchill reageert ook. In een toespraak voor de BBC noemt hij het slechte richten van de luchtmacht de oorzaak voor het onnodig overlijden van meer dan 500 Hagenaren.

Herdenking bij het monument op de Algemene Begraafplaats van de slachtoffers van het bombardement op het Bezuidenhout.

Geen V-2’s

In het archief van het Nederlandse Marine Squadron dat vanuit België is vertrokken en aan het bombardement heeft deelgenomen, staat dat er een Britse krijgsraad zou zijn geweest. Een officier van het grondpersoneel is door die krijgsraad veroordeeld wegens het verkeerd interpreteren van een foto en voor het verstrekken van verkeerde coördinaten. Zijn naam wordt echter niet vermeld.

Het pijnlijke is, dat er op die 3e maart 1945 helemaal geen V-2’s aanwezig zijn in het Haagse Bos. Achteraf is het hele bombardement hierdoor zinloos geweest.

In het dossier Oorlogsverhalen vindt u meer artikelen over oorlog, helden, vergeten verhalen en verhalen die ons doen beseffen dat vrede en veiligheid niet vanzelfsprekend zijn. 

(Bron: Andertijden.nl, Bezuidenhout.nl, BB45.nl, NOS.nl, Wikipedia. Foto’s: ANP)