Josine Droogendijk: ‘De koning is onschendbaar, maar wat houdt dat precies in?

De koning is onschendbaar, maar wat houdt dat precies in? Kan hij zonder gevolgen door rood rijden of de maximumsnelheid overtreden? Royaltyverslaggever Josine Droogendijk zocht uit hoe het zit met de koninklijke onschendbaarheid.  

Koninklijk onschendbaar

In deze rubriek heb ik u al meegenomen naar paleizen, buurthuizen en alles daar tussenin. Vandaag stappen we in een tijdmachine, want voor het onderwerp ‘koninklijke onschendbaarheid’ moeten we terug naar het jaar 1848. Iedereen die vroeger goed heeft opgelet bij geschiedenis, weet wel waarom. 1848 was een jaar vol politieke revoluties. In diverse landen beteugelde het volk de macht van hun vorst. In Nederland kwam koning Willem II ook onder druk te staan. In eerste instantie wilde de vorst slechts beperkt hervormen, maar door chantage (vanwege zijn homoseksuele levensstijl) gaf hij in 1848 alsnog groen licht voor een nieuwe grondwet.

Verlies van macht

Koning Willem II verloor door deze zet een groot deel van zijn macht. Politieke besluiten moesten voortaan ondertekend worden door een minister. Zomaar zelf een wet in elkaar knutselen, zat er voor Willem dus niet meer in. Om te voorkomen dat de koning bevraagd zou worden op het politieke beleid, werd de ministeriële verantwoordelijkheid en koninklijke onschendbaarheid in de Grondwet vastgelegd. De ministers werden hierdoor verantwoordelijk voor de handel en wandel van de koning.

‘Buitenstaatverklaring’

Hoewel we inmiddels 176  jaar verder zijn, is ons staatshoofd volgens de Grondwet nog steeds onschendbaar. Pleegt koning Willem-Alexander morgen een misdaad, dan hoeft hij dus niet bang te zijn voor strafrechtelijke vervolging. Of nou ja, niet bang…. er zitten wel grenzen aan de koninklijke onschendbaarheid. Zou Willem-Alexander het véél te bont maken, dan kunnen de ministers hem via de politieke weg wel een halt toeroepen.

Wat daar voor nodig is, is een ‘buitenstaatverklaring’. De ministers moeten daarvoor advies inwinnen van de Raad van State en vervolgens de Staten-Generaal inlichten. Komt er groen licht, dan kan de koning tijdelijk buiten staat worden verklaard om zijn ambt uit te oefenen. Op dat moment zou vervolging kunnen plaatsvinden. Maar deze handeling is zo ingrijpend, dat de misdaad wel heel ernstig moet zijn, wil de ministerraad daartoe overgaan. Maakt de koning zich morgen schuldig aan vandalisme, om maar even iets te noemen, dan zal hij zijn straf naar alle waarschijnlijkheid dus ontlopen.

Krijgt de koning een boete voor te hard rijden?

Door naar de boetes, want kan de koning die dan wel krijgen? Zo lang ze niet onder het strafrecht vallen wel. Rijdt de koning 20 kilometer te hard, dan krijgt hij dus gewoon een prent op de mat. Is zijn rijgedrag zodanig roekeloos dat het strafrecht om de hoek komt kijken, dan zijn de ministers aan zet.

Niet altijd onschendbaar

Civiele zaken vallen evenmin onder de koninklijke onschendbaarheid. Spant een burger een rechtszaak tegen hem aan, bijvoorbeeld over de verhuur van een bepaald pand, dan kan hij dat dus niet negeren. Al denk ik dat de kans héél klein is dat we hem ooit op deze manier in een rechtszaal zullen zien verschijnen. Als je als koning niet terug kunt vallen op een minister, dan staat er altijd wel een legertje advocaten paraat.

Journaliste Josine Droogendijk schrijft blogs, vlogs en columns over koninklijke mode en ze schuift regelmatig aan bij Tijd voor MAX. Ze volgt de royals in binnen- en buitenland op de voet. Over de kledingstijl van koningin Máxima raakt Josine niet uitgesproken. Lees hier al haar columns.

(Foto: ANP)