Hoe zit het? Op Ameland vieren ze Sunneklaas in plaats van Sinterklaas

Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: op Ameland vieren ze Sunneklaas in plaats van Sinterklaas. Maar wat is dit precies en hoe wordt dit gevierd?

Op de Waddeneilanden zijn verschillende alternatieve sinterklaasfeesten

Over het algemeen zijn alternatieve sinterklaasfeesten op de Waddeneilanden niet zo bekend bij het grote publiek. Zo is er op Texel Ouwe Sunder (waarover later meer), op Vlieland Opkleden, op Terschelling Sunderum, op Schiermonnikoog Klozum en op Ameland Sunneklaas.

Over deze laatste variant wilde omroep PowNed in 2023 een reportage maken. Want ondanks mobiele telefoons, camera’s en sociale media, is dit feest altijd een goed bewaard eilandgeheim gebleven. Sommige Amelanders waren hier alleen niet van gediend, wat leidde tot een rel. Het feest kwam vervolgens onder de loep te liggen.

Lees ook: De vele verschijningsvormen van Sinterklaas en zijn gevolg

Amelanders geven in 2024 iets meer bloot over Sunneklaas

Na de rel besluit een groep Amelanders zelf om omroep Friesland te benaderen met de vraag om een documentaire te maken over het feest dat jaarlijks wordt gevierd, op 5 en 6 december in de dorpskernen op het eiland. Deels om meer begrip te kweken voor Sunneklaas, maar ook omdat de vrees bestaat dat deze bijzondere (en eeuwenoude) traditie verdwijnt. Dit leidde tot de FryslânDOK “It Amelanner Sunneklaas – Leve en late leve”. 

Sint-Nicolaas niet alleen een kindervriend

Sunneklaas is afgeleid van Sint-Nicolaas. Daar waar het grootste gedeelte van Nederland de eeuwenoude man onthaalt als kindervriend en goeddoener, is hij op de Wadden en omgeving beter bekend als huwelijksmakelaar. Potentiële partners waren vroeger beperkt op de Waddeneilanden, dus alle hulp van de goedheiligman was mooi meegenomen.

Het verhaal gaat dan ook dat er een arme man was op Ameland die huwbare dochters had, maar te weinig geld voor een bruidsschat. Totdat Sint-Nicolaas kwam en muntstukken door de ruit gooide. De dochters konden hierdoor eindelijk in het huwelijksbootje stappen.

Sunneklaas een feest met oeroude tradities

Het is dus een oeroude traditie op Ameland, maar daarnaast kunnen we het feest ook een rollenspel noemen. Een spel waarbij vrouwen en kinderen binnen moeten blijven wanneer het donker wordt. De mannen lopen ondertussen verkleed en met vervormde stemmen door de straten. Met hoorns op het hoofd proberen ze boze geesten van het eiland te verjagen, om op die manier een vrouw te veroveren voor het huwelijk.

Niet alle vrouwen en kinderen zijn gehoorzaam

Kinderen en vrouwen mogen de straat dus niet op, maar stiekem gaan sommigen alsnog verkleed naar buiten. Dat is precies wat het spel leuk maakt, zegt Herman Zeilstra, één van de documentairemakers bij omrop Fryslân: “Als niemand stiekem de straat op gaat, dan is er ook niks te doen. Het is een soort groot kat-en-muisspel.”

In de besloten ‘húskes’ is het feest tijdens Sunneklaas

Op straat mag het spel heel spannend lijken, in de besloten ‘húskes’ is het feest. Vrouwen zorgen er namelijk voor dat de mannen na het verdrijven van de geesten in ‘húskes’ (huisjes) op bezoek kunnen komen. Hier voeren de mannen een act op om vervolgens te stijldansen met de vrouwen. Vroeger werd het feest vooral in de woonkamers van Amelanders gevierd, maar tegenwoordig worden húskes vaak georganiseerd in kroegen of op kampeerboerderijen.

Als nieuwkomer op het eiland komt u er niet zomaar tussen

Wilt u zelf een keer meedoen met Sunneklaas? Dan zou u volgens Zeilstra het beste naar het eiland kunnen verhuizen. Om vervolgens bijvoorbeeld aan de slag te gaan als vrijwilliger bij de reddingsdienst en door mee te doen met activiteiten in het dorp. Integratie in de gemeenschap is namelijk een belangrijke voorwaarde voor deelname aan het feest.

Pieterjan Wouda, één van de andere documentairemakers, vertelt verder aan omrop Fryslân dat er voor buitenstaanders ook niet zoveel te zien is. Bij carnaval zijn er nog praalwagens, maar hier wordt het feest vooral binnenshuis gevierd. “Vergelijk het met een bruiloft. Hartstikke leuk als u het bruidspaar kent, maar anders snapt u de speeches en stukjes ook niet.”

Ook Texel heeft een alternatief (openbaar) sinterklaasfeest

Mocht u toch eens een alternatief sinterklaasfeest op de Waddeneilanden willen meemaken, dan zou u ‘het Texelse Ouwe Sunderklaas’ kunnen overwegen. In de Texelse volksmond ook wel ‘Ouwe Sunder’ genoemd. Dit feest is voor iedereen toegankelijk en trekt vaak ook mensen van het vasteland.

Tijdens dit volksfeest, dat jaarlijks gevierd wordt op de 12^e van de 12^e,  worden in alle dorpen de hoogte- en dieptepunten van het afgelopen jaar nagespeeld. ‘Speulen’ noemen ze dit in het Texels. De ‘speulers’ nemen dan (verkleed) de actualiteiten van het afgelopen jaar op de hak. Na de festiviteiten sluit men het feest vaak af met een borrel in het dorpscafé.

(Bron: Omroep Friesland, NOS, VVV Texel. Foto: Shutterstock)