Wanneer kunt u wel en niet bijzondere bijstand aanvragen?

Voor AOW-ontvangers met een kleine beurs kan het lastig zijn om rond te komen. En stel dat dan ook nog de wasmachine kapotgaat… Mogelijk komt u in aanmerking voor bijzondere bijstand, als u met een laag inkomen een noodzakelijke aankoop moet doen, zoals een nieuwe wasmachine. Helaas zijn de regels rond bijzondere bijstand vaak ingewikkeld. Wij proberen enige orde in de chaos te scheppen.

Wat is bijzondere bijstand (en wat is het verschil met algemene bijstand)?

Ten 1e: naast bijzondere bijstand is er uiteraard ook de reguliere bijstand. Deze algemene bijstandsuitkering is een maandelijkse uitkering, die u ontvangt als u niet in uw levensonderhoud kunt voorzien. U ontvangt deze maandelijkse tegemoetkoming van het UWV als uw inkomen lager is dan de bijstandsnorm. Maar bijzondere bijstand is bedoeld voor onvoorziene extra kosten, die u niet zelf kunt betalen. Dat kan bijvoorbeeld een verhuizing, kapotte wasmachine, een gehandicaptenparkeerkaart, eigen bijdrage voor een advocaat, een operatie, een bril of een andere medische ingreep zijn. Ook voor bewindvoerderskosten, als u bijvoorbeeld een schuldhulpverleningstraject doorloopt, kunt u mogelijk bijzondere bijstand aanvragen.

Stel dat u alleen een AOW-uitkering heeft, zonder aanvullend pensioen, dan kunt u mogelijk een beroep doen op bijzondere bijstand voor dit soort kosten. U vraagt de bijzondere bijstand aan bij uw gemeente. Deze financiële tegemoetkoming is vaak een gift, maar het kan soms ook om een lening gaan. Sowieso verschillen de exacte voorwaarden voor een aanvraag per gemeente. Meestal berekent de gemeente ook het precieze bedrag waar u in uw situatie recht op heeft. Verdiep u van tevoren dus goed in de voorwaarden voor bijzondere bijstand in uw gemeente.

Wel of geen bijzondere bijstand: een wortelkanaalbehandeling in Zoetermeer

In november 2024 bericht het Algemeen Dagblad bijvoorbeeld over een man uit Zoetermeer, die bijzondere bijstand aanvraagt voor een aantal tandheelkundige ingrepen, waaronder een wortelkanaalbehandeling. Maar deze kwestie loopt uit op een juridische twist, want de gemeente Zoetermeer wijst tot 6 keer toe het verzoek van de man af. Volgens een onafhankelijke tandheelkundig adviseur – ingeschakeld door de gemeente – had hij namelijk zijn kies moeten laten trekken, in plaats van die wortelkanaalbehandeling… Ook de rechter geeft de gemeente Zoetermeer gelijk. De tandheelkundige ingrepen zijn niet urgent genoeg om vergoed te worden, is uiteindelijk het oordeel.

Lees ook: Zijn uw AOW-inkomsten lager dan het sociaal minimum? Misschien heeft u recht op een AIO-aanvulling

Moet u het bedrag terugbetalen? En hoe hoog mag uw inkomen zijn?

Nogmaals, verdiep u dus goed in de voorwaarden die in uw gemeente gelden, voordat u een aanvraag doet. De eerste relevante vraag: is er sprake van een gift of een lening? Daarnaast, hoe hoog mogen uw inkomen en vermogen zijn? In de gemeente Breda bijvoorbeeld mag het netto maandinkomen voor alleenstaande AOW-gerechtigden maximaal 1.716 euro zijn (of maximaal 2.340 euro, als u gehuwd of samenwonend bent). Daarnaast geldt er in Breda een maximaal vermogen van 7.575 euro voor alleenstaande AOW’ers en 15.150 euro voor gehuwden en samenwonenden. Kijk daarnaast goed hoe uw gemeente het begrip ‘vermogen’ definieert. In Breda telt een auto namelijk ook mee in het vermogen.

Welke kosten krijgt u wel of niet vergoed?

Verder is het de vraag welke kosten wel of niet vergoed worden. En hoe hoog uw bijzondere bijstand dus uitvalt. Op de website van de gemeente Utrecht vindt u bijvoorbeeld een uitgebreid overzicht met de kosten die wel of niet vergoed worden bij een verhuizing. Denk bijvoorbeeld aan verf, behang of de huur van een verhuisbusje. Bij een verhuizing binnen Utrecht krijgt u een hogere tegemoetkoming dan bij een verhuizing naar of uit Utrecht. Daarnaast speelt de hoogte van het inkomen mee. Want Utrechters met een inkomen boven de bijstandsnorm – dat wil zeggen 101 à 110 procent of 111 à 200 procent van die bijstandsnorm – betalen een deel van de noodzakelijke kosten zelf. En hoe hoger het inkomen, hoe hoger die eigen bijdrage.

Lees ook: Laag inkomen, maar hoge overwaarde? Kijk goed naar mogelijke gevolgen voor uw toeslagen

Heeft u al betaald of moet u nog betalen?

Ook een relevante vraag: zijn de kosten die u maakt noodzakelijk en onafwendbaar? Denk aan het hierboven beschreven voorbeeld van de wortelkanaalbehandeling in Zoetermeer, waar dit volgens de gemeente niet het geval is. Ook voor alimentaties en boetes kunt u geen bijzondere bijstand aanvragen. Voor een noodgedwongen verhuizing, waar u niet voor heeft kunnen sparen, kunt u wel bijzondere bijstand aanvragen. En tot slot, heeft u de kosten al gemaakt of moet u dat nog doen? In de gemeente Amsterdam krijgt u bijvoorbeeld alleen bijzondere bijstand als u nog niet betaald heeft. Maar in Apeldoorn heeft u nog tot 31 dagen ná aanschaf de tijd om bijzondere bijstand aan te vragen.

Kortom, het aanvragen van bijzondere bijstand is een ingewikkeld proces, waar heel wat bij komt kijken. Wanneer dit wel of niet kan, is niet altijd duidelijk en verschilt dus per gemeente. Stel dat u zelf noodgedwongen hoge kosten maakt, waar u een financiële tegemoetkoming voor nodig heeft, zorg dan dat u zich goed laat informeren. En wijst de gemeente uw aanvraag af, maar wilt u bezwaar maken? Dan vindt u bij het Juridisch Loket een voorbeeldbrief die u kunt gebruiken.

(Bron: Rijksoverheid, Algemeen Dagblad, FNV, Nibud, Zaffier, Juridisch Loket, Gemeente Breda, Gemeente Utrecht, Gemeente Amsterdam, Gemeente Apeldoorn. Foto: Alina Bratosin/Shutterstock)