Hoe zit het? Wat vieren we tijdens het Leidens Ontzet op 3 oktober?

Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: wat vieren we tijdens het Leidens Ontzet op 3 oktober, ook wel het 3 oktoberfeest genoemd?

Leidens Ontzet een belangrijke dag in de geschiedenis

Gedurende de Tachtigjarige Oorlog is de Spaanse bezetter op 3 oktober 1574 verslagen tijdens het Beleg van Leiden. Deze datum is dan ook een belangrijke dag in de geschiedenis, omdat het voor vrijheid heeft gezorgd en uiteindelijk ook heeft geleid tot de oprichting van de Republiek der Nederlanden. Dit historische keerpunt wordt daarom jaarlijks op grootse wijze herdacht en gevierd tijdens het Leidens Ontzet, dit jaar 450 jaar geleden.

Een vrije dag voor veel mensen in Leiden

Even lijkt het erop dat 3 oktober als feestdag in het water komt te vallen. In 1823 besluit de gemeenteraad van Leiden namelijk dat het ontzet voortaan gevierd moet worden op zondag. Dat ‘scheelt’ de stad een vrije dag. Studenten van de Leidse Studenten Vereniging Minerva komen hiertegen in opstand en roepen op om te protesteren. Met succes; want nog altijd is 3 oktober voor veel mensen in Leiden een vrije dag. En sinds 2019 staat deze dag, waar jaarlijks zo’n 200.000 mensen op afkomen, ook op de lijst van immaterieel erfgoed.

Viering van Leidens Ontzet begint ieder jaar met reveille

De ochtend van 3 oktober begint traditiegetrouw met de reveille. Van oudsher een oproep om troepen wakker te maken. Nu is het een moment waarop Leidenaren en andere belangstellenden samenkomen om de viering van het Leidens Ontzet officieel te starten. Om 7.00 uur precies klinkt het trompetgeschal van de reveille vanaf de Stadhuistoren.

Na de reveille wordt er witbrood en haring uitgedeeld

Na de reveille is er ieder jaar het uitdelen van haring en witbrood. Dit verwijst naar het einde van de Spaanse bezetting, waarbij de bevrijders, de Watergeuzen, de stad binnenvoeren om vervolgens haringen en witbrood uit te delen aan hongerige Leidenaren.

Ook de hutspotmaaltijd is een belangrijke traditie

De traditionele hutspotmaaltijd is ook niet meer weg te denken bij het Leidens Ontzet. De legende vertelt dat de Leidse weesjongen Cornelis Joppensz op 3 oktober 1574 een ketel met hutspot vond in een Spaans kamp. Sindsdien staat de hutspot symbool voor de bevrijding en veerkracht van de stad.

Dit jaar Leidens Ontzet in aanwezigheid van de koning

Vanwege het jubileum in 2024 is dit jaar ook de koning aanwezig in Leiden. Bij aankomst ontvangt hij een traditionele 3 oktober-sjaal en maakt hij een korte rondvaart over het Galgewater. Ook wordt hij toegezongen met het zeemanslied Piet Hein, terwijl op het water dan een demonstratie van de Koninklijke Marine is.

In museum De Lakenhal bezoekt de koning daarna de tentoonstelling ‘Leiden viert feest – 450 jaar optochten’ en spreekt hij met de Leidse kunstenaar Casper Faassen, die een speciaal kunstwerk voor dit jubileum heeft ontworpen. Tot slot ontmoet hij vrijwilligers van de 3 October Vereeniging. Op de site van deze vereniging kunt u ook het volledige programma vinden.

In de serie De Nederlandse Bouwkunst door de ogen van Paul Rem, neemt Paul Rem u mee langs de verschillende bouwstijlen van de stad. Bekijk hier de video.

(Bron: 3 October Vereeniging, RVD, In de buurt Foto: ANP)