Microplastics: wat zijn het, waar zitten ze in en zijn ze schadelijk voor mensen?
Publicatiedatum: 13 juli 2024
De kans is groot dat u zonder dat u het doorheeft duizenden stukjes plastic per jaar binnenkrijgt, zogeheten microplastics. Deze plastic deeltjes zijn aangetroffen in onder andere vis, drinkwater, bier, groenten en fruit. Hoe komen deze microplastics in uw eten en drinken terecht en hoe schadelijk zijn ze voor uw gezondheid?
Wat zijn microplastics en hoe ontstaan ze?
Microplastics zijn stukjes plastic kleiner dan een halve centimeter en groter dan 100 nanometer. Als ze kleiner dan 100 nanometer zijn, worden ze namelijk nanoplastics genoemd. De plastic deeltjes komen in het milieu terecht en vallen daar uiteen in steeds kleinere stukjes. Ze zijn niet biologisch afbreekbaar, waardoor ze zich ophopen in de natuur.
Microplastics kunnen op meerdere manieren ontstaan. Eén van de voornaamste manieren waarop ze ontstaan, is door de afbraak van groter plastic. Door invloed van onder meer zonlicht breken plastic flessen en verpakkingen af tot steeds kleinere deeltjes en uiteindelijk tot micro- of zelfs nanoplastics. Een andere manier hoe de plastic deeltjes loskomen, is door slijtage van andere plastic producten, zoals autobanden, plastic drinkflessen en synthetische kleding.
In welke producten zitten microplastics?
U kunt de minuscule plastic deeltjes in veel producten tegenkomen, zo ook in drinkwater. Hoewel waterschappen 76 tot 99 procent van de microplastics uit kraanwater filteren, blijven er altijd stukjes plastic in aanwezig. Als u in de supermarkt een plastic flesje water koopt, zitten er nog een stuk meer microplastics in dan wanneer u uit de kraan drinkt. Hoewel de gevolgen niet geheel duidelijk zijn, kan het in het kader van ‘voorkomen is beter dan genezen’ verstandig zijn om voortaan een metalen drinkfles te gebruiken in plaats van een plastic drinkfles. In een groot deel van ons eten is eveneens plastic aanwezig. Dat gaat van vlees en vis tot groenten en fruit.
Aan sommige producten voegen fabrikanten bewust microplastics toe. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij make-up, shampoo, tandpasta, zonnebrandcrème en wasmiddel. Fabrikanten doen dit om het product te verdikken of beter smeerbaar te maken. Toch komen er steeds meer bedrijven die een variant maken zonder microplastics. Zo bestaan er onder meer plasticvrije zonnebrandcrèmes en tandpasta’s.
Zijn ze schadelijk voor mensen?
Dat microplastics schadelijk zijn voor de natuur is duidelijk. Wetenschappers vragen zich al jaren af of ze ook kwaad kunnen voor mensen. Het grootste deel van de plastic deeltjes verlaat het menselijk lichaam weer via de ontlasting. Toch blijkt uit dit Engelstalige onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam dat er wel degelijk micro- en nanoplastics in ons bloed achterblijven. Vooral polyethyleen komt vaak voor in menselijk bloed. Dat is een plastic die veel gebruikt wordt voor plastic flesjes en tasjes. De onderzoekers zijn er nog niet uit of het plastic via de longen en dus door inademing in het menselijk bloed komt, of toch via de darmen en dus door wat we eten en drinken.
Sieger Henke, onderzoeker microplastics bij TNO, beaamt dat er nog veel onzekerheid is over de risico’s die microplastics vormen voor mensen: “Er zijn wetenschappelijke publicaties die laten zien dat bepaalde microplastics onder bepaalde omstandigheden schadelijk kunnen zijn. Dit zijn meestal experimenten met cellen in het lab. Dit is echter nog niet vertaalbaar naar concrete bewezen risico’s voor de mens in zijn algemeen.” De expert op het gebied van microplastics geeft aan dat er wel duidelijk nadelige gevolgen zijn vastgesteld bij specifiek werk in de textielindustrie. “Maar dit is niet vertaalbaar naar de algemene populatie, aangezien de blootstelling daar heel veel lager is”, nuanceert hij.
‘Plastic hoort niet in het lichaam’
TNO zet in op 70 procent minder microplastics in 2050. Sieger Henke geeft aan dat dit ‘een haalbaar percentage’ is. De vraag waarom er, ondanks de grotendeels onbewezen risico’s, wordt ingezet op deze reductie beantwoordt Henke als volgt: “We vinden dat er maatregelen nodig zijn. Zelfs nu de risico’s nog grotendeels onbekend zijn, maar zeker is dat plastic niet in het lichaam (bloed, maar ook hersenen en andere organen) thuishoort. Om een potentieel probleem voor de toekomst te voorkomen, hanteren we met de WHO en andere wetenschappers dit voorzorgsprincipe.
(Bron: RIVM, Voedingscentrum, TNO, NOS, National Geographic, Plastic Soup Foundation. Foto: Shutterstock)
