Hoe zit het? Waar komt de naam koninginnenrit in het wielrennen vandaan?
Publicatiedatum: 2 juli 2024
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: waar komt de naam koninginnenrit in het wielrennen vandaan?
Wat is een koninginnenrit?
Dat het venijn van de Tour de France 2024 in de staart zit, is nog licht uitgedrukt. Want als de renners al 3 weken lang af hebben gezien – op dinsdag 2 juli moeten ze bijvoorbeeld de befaamde Galibier over – doemt etappe 19 nog op. Deze rit voert naar skioord Isola 2000 in de Alpen, via 4.400 hoogtemeters en 3 beklimmingen van de buitencategorie, stuk voor stuk ruim 2.000 meter boven de grond. Niet elke Tour de France-renner zal reikhalzend uitkijken naar de rit van vrijdag 19 juli 2024. Maar wielerliefhebbers doen dat wel, want etappe 19 van deze Tour de France staat te boek als koninginnenrit.
Zo’n koninginnenrit is de zwaarste en meest aansprekende bergetappe van een grote wielerronde. Meestal is de uitslag van deze rit grotendeels bepalend voor het eindklassement. In 2022 is er bijvoorbeeld de Alpenrit naar de Col du Granon, met onderweg de beklimmingen van de Col Du Télégraphe en de eerder genoemde Galibier. Zoals wel vaker het geval is in een koninginnenrit, wordt het een dag met winnaars en verliezers.
De Nederlandse ploeg Jumbo-Visma brengt tijdens deze koninginnenrit zijn grote Tour de France-plan in de praktijk, na maanden van voorbereiding. Jumbo-Deen Jonas Vingegaard wint en legt de basis voor zijn 1e eindzege, nadat concurrent Tadej Pogčar is uitgeput door het tempo van Vingegaards ploeggenoten. Mathieu van der Poel daarentegen beleeft een slechte dag en moet de Tour voortijdig verlaten.
Waar komt de naam koninginnenrit vandaan?
Maar wat is precies het verband tussen koninginnen en zware wieleretappes? Over de oorsprong van de naam koninginnenrit is weinig bekend, behalve dat het afstamt van het Franse ‘étape de la Reine’. Frankrijk is al eeuwenlang geen monarchie meer, dus de oorsprong van deze naam gaat ook ver terug in tijd. Een aantal historische bronnen verwijst naar de Middeleeuwen. Als de koningin in die tijd een dermate lange en zware reis maakt dat ze de nacht buiten haar eigen paleis moet doorbrengen, is zo’n reis volgens deze verklaring dus een koninginnenrit. Maar overtuigend historisch bewijs voor deze conclusie ontbreekt. In Vlaanderen komt het woord ‘koninginnenrit’ in elk geval al langer voor, in de loop van de 20e eeuw waait het over naar Nederland. Vooral in de jaren 80 raakt het begrip ingeburgerd.
Koningin Wilhelmina in Parijs
Opmerkelijk genoeg hebben de republikeinse Fransen nog meer koninklijke associaties met de fiets. ‘La Petite Reine’, oftewel De Kleine Koningin, is een veel gebruikt synoniem voor de fiets en de wielersport. Deze naam is aan het einde van de 19e eeuw de Franse taal binnengedrongen. Zo is er het boek La Reine Bicyclette van Pierre Giffard, over de historische ontwikkeling van de fiets. Op de omslag van dit boek staat een jonge vrouw die de fiets boven haar hoofd optilt, alsof ze een kroon draagt.
Daarnaast heeft dit synoniem een Nederlands tintje. Want een paar jaar na de publicatie van het boek van Giffard brengt Wilhelmina der Nederlanden een bezoek aan Parijs. De langst dienende koningin van Nederland is dan nog een tiener en staat bekend om haar liefde voor de fiets. De Franse kranten omschrijven haar als La Petite Reine, een bijnaam die zeker niet toevallig is gekozen.
(Bron: Archief, Trouw, Eindhovens Dagblad, In de leiderstrui, VRT, P Is For Peloton: The A-Z Of Cycling, NRC, Startpagina, Cnews.fr, Sportgeschiedenis.nl, J’aime mon patrimoine. Foto: Anne-Christine Poujoulat/AFP)
