Patrick Wessels: ‘Waarom denken we nog liever niet te veel aan ons pensioen?’

Er dreigt een ‘pensioenkuil’ voor veertigers, zo las u onlangs hier op MAX Vandaag. Ons pensioenstelsel werd in 2023 nog uitgeroepen tot het beste ter wereld, maar we houden ons er liever vooral niet te veel mee bezig. Vraag 10 mensen hoe ze hun pensioen geregeld hebben en 9 zullen aangeven dat dit iets is voor later. Of dat ze zelfs geen idee hebben, maar erop vertrouwen dat het goedkomt.

Gebrek aan interesse

Dat pensioen kwam ook altijd goed, maar er zijn een paar dingen veranderd. Daardoor ontstaat er een pensioenkuil voor veertigers. En moet de enorme groep zzp’ers zelf zorgen voor een aanvullende pensioenvoorziening.

De overheidswebsite mijnpensioenoverzicht.nl brengt het een en ander glashelder in kaart. Toch worstelen de overheid, pensioenverzekeraars, banken en andere financiële instellingen al jaren met een totaal gebrek aan interesse bij heel veel mensen. Tenminste, zo lijkt het. Wat er werkelijk in de weg zit? 7 psychologische verklaringen.

7 psychologische verklaringen

Psychologisch valt namelijk heel goed te verklaren dat veel mensen zich liever (nog) niet bezighouden met hun pensioen. Dat is jammer, maar het is gewoon de wijze waarop het brein werkt. Hoe dat zit?

• Het brein heeft moeite met uitgestelde beloningen
  Als het brein ergens moeite in steekt wil het daarvoor het liefst direct een beloning ontvangen. Andersom vergen uitgestelde beloningen om extra inzet en discipline, om er toch mee aan de slag te gaan. Profiteert u over 10, 20 of meer jaar van de tijd die u nu in uw pensioen steekt? Dan is dat veel te ver om er nu de waardering voor te voelen.
• Wat complex lijkt schuiven we liever voor ons uit
  Alle opties, regels en mogelijkheden laten pensioenen voor veel mensen complex en ingewikkeld lijken. Misschien zijn ze dat ook wel. Zodra iets complex lijkt schuift het brein dat liever voor zich uit. Vooral wie onzekerheid ervaart over de eigen financiële kennis en vaardigheden.
• Ver vooruit voelt als weinig urgent
  De verre toekomst voelt extra ver weg, vanwege de ervaren psychologische afstand. Die afstand ervaart het brein geografisch, sociaal en bijvoorbeeld in tijd. Meer afstand? Dat beoordeelt het brein als minder urgent. Wie dan leeft, wie dan zorgt.
• Te veel onzekerheid werkt verlammend
  Hoe meer onzekerheid het brein ervaart, hoe minder die geneigd is tot actie. De toekomst is onzeker, omdat niemand die kan voorspellen. Vooral financiële onzekerheid werkt verlammend. Wie nadenkt over het pensioen raakt automatisch angsten en onzekerheid over het ouder worden (en de financiën tegen die tijd).
• De optimisme-bias zegt dat het goedkomt
  Het brein is van nature optimistisch. Dat is mooi meegenomen, maar betekent ook dat we er onterecht vanuit gaan dat het allemaal wel goed komt. Concreet gaat het brein ervan uit dat een beetje minder sparen geen probleem is, omdat zich in de toekomst vast andere oplossingen aandienen.
• Never change a winning team
  Het gaat zo toch goed? Wie momenteel geen grote uitdagingen ervaart houdt het liever bij het oude. Het is de status quo-bias, die het brein motiveert om vooral niets te veranderen als dat niet strikt noodzakelijk is. Zelfs niet als we eigenlijk wel weten dat het beter is om verder vooruit te kijken.
• Bij te veel keuze kiezen we liever niet
  Vooral bij zzp’ers en anderen die zelf hun aanvullend pensioen regelen geldt dat er enorm veel pensioenopties voor ze zijn. Dat lijkt prettig, omdat extra keuze leidt tot meer vrijheid, toch? Te veel keuze werkt verlammend, omdat u het gevoel krijgt het niet ‘perfect’ te kunnen doen. Kan het niet perfect? Dan kiest het brein liever helemaal niet.

Hoe gaat u er wel mee aan de slag?

Ons brein kunnen we niet veranderen, dus aan de psychologische verklaringen doen we niets. Toch is het wel mogelijk om wél met het pensioen aan de slag te gaan, door de drempels iets te verlagen. Haal de uitgestelde beloning bijvoorbeeld een beetje dichterbij, door nu alvast plannen te maken over wat er mogelijk wordt als u het pensioen goed regelt.

Of ga er samen met iemand die belangrijk voor u is even een keer voor zitten, bijvoorbeeld met uw partner of een goede vriend(in). Plan een uurtje met elkaar in. Zet het echt in de agenda, zodat er een dag en tijd vaststaan. Zet een kop koffie, koop een paar koeken en maak er een leuk moment van. Kies de nieuwsgierige insteek, dus om meer te ontdekken over het pensioen. Accepteer dat het misschien ingewikkeld wordt, maar maak in ieder geval een begin.

Veel plezier!

Consumentenpsycholoog Patrick Wessels combineert nieuwsberichten, wetenschappelijke artikelen en praktische tips, om dieper op de consumentenpsychologie in te gaan. Lees hier al zijn columns.

(Foto: Shutterstock)