Hoe gevaarlijk zijn mazelen voor volwassenen en kunnen zij nog ingeënt worden?

Elke 10 tot 15 jaar laait er een mazelenepidemie op in ons land. Doordat de vaccinatiegraad onder kinderen is gedaald, neemt het risico op verspreiding toe. Ook volwassenen kunnen ziek worden van de mazelen. Maar in hoeverre is dat gevaarlijk? En kunnen degenen die niet gevaccineerd zijn, alsnog ingeënt worden?

Dalende vaccinatiegraad zorgelijk

Degenen die voor 1965 zijn geboren, zijn bijna allemaal beschermd tegen mazelen, omdat zij het ooit hebben gehad. Tussen 1965 en 1975 is mazelen minder vaak voorgekomen. Degenen die toen geboren zijn, zijn alleen beschermd als zij ooit de ziekte hebben gehad. Of als zij buiten het Rijksvaccinatieprogramma om zijn ingeënt. Mensen van na 1975 zijn beschermd als zij zijn ingeënt via het Rijksvaccinatieprogramma.

In 2023 is de vaccinatiegraad van de BMR-vaccinatie (bof, mazelen en rodehond) volgens de cijfers van het RIVM gedaald tot 89 procent. Voor voldoende basisimmuniteit is echter een vaccinatiegraad van 95 procent nodig. Op 14 maart 2024 is er door de GGD een uitbraak gemeld van de mazelen in Eindhoven en omgeving. Alle 15 besmette mensen blijken ongevaccineerd te zijn. Het RIVM wijt de uitbraak aan de dalende vaccinatiegraad in Nederland.

Mazelen bijzonder besmettelijk

Mazelen is één van de meest besmettelijke ziekten die er bestaan. Het virus wordt via kleine druppeltjes in de lucht overgebracht door hoesten of niezen. Afstand houden helpt niet. Gemiddeld duurt het 10 dagen voordat iemand na besmetting verschijnselen krijgt. Maar diegene kan anderen ook alweer besmetten, ook al zijn er nog geen klachten. Het blijft besmettelijk tot 4 dagen nadat de eerste vlekjes verschenen zijn. Wie niet gevaccineerd is, kan bij een vluchtig contact al besmet raken. Het virus kan zich ook verspreiden via de handen, bestek, bekers of speelgoed.

Als een besmet persoon ergens is geweest, kunnen de druppeltjes nog 2 uur in de lucht blijven. Wanneer bekend wordt dat er een besmette patiënt bij de dokter geweest is, worden daarom alle mensen die in de 2 uur erna in de wachtkamer zijn geweest, ook betrokken in een contactonderzoek.

De besmettelijkheid wordt weergegeven met het zogenoemde reproductiegetal. Dat geeft weer hoe snel een virus zich verspreidt. Bij het coronavirus is dat bijvoorbeeld 1,5 geweest. Het reproductiegetal van mazelen bij niet-gevaccineerde mensen is daarentegen 15.

Kunnen volwassenen erg ziek worden van mazelen?

Wie eenmaal mazelen gehad heeft, kan de ziekte niet opnieuw krijgen. Wie is ingeënt, maar de ziekte nog nooit gehad heeft, kan wel soms ziek worden, maar meestal in mindere mate. Volwassenen die de ziekte nooit eerder gehad hebben én als kind niet gevaccineerd zijn, kunnen erg ziek worden van mazelen. Hoe ouder iemand is, hoe groter de kans op ziekenhuisopname. De kans om te overlijden aan mazelen is in Nederland ongeveer 1 op de 10.000 gevallen. Nadat mazelenpatiënten weer beter zijn, blijven ze nog maanden tot jaren vatbaarder voor andere infectieziektes.

Wat zijn de symptomen van mazelen?

Iemand met mazelen voelt zich ziek en kan te maken krijgen met (hoge) koorts, neusverkoudheid, hoesten en ontstoken ogen. Soms wordt licht dan niet goed verdragen. Bij 1 op de 3 patiënten verschijnen er kleine, witte vlekjes in de mond. En na 3 tot 7 dagen ontstaan er rode vlekjes achter de oren en vervolgens over het hele lichaam. De vlekjes voelen ruw aan. Soms komt ook middenoorontsteking voor, met soms blijvende doofheid. In ernstigere gevallen kan iemand een longontsteking of hersenontsteking ontwikkelen. Een hersenontsteking kan blijvende schade aan de hersenen veroorzaken. En in zeldzame gevallen veroorzaakt mazelen jaren later nog een hersenontsteking. Die late vorm van hersenontsteking is dodelijk.

Hoe is mazelen te behandelen?

Er is geen remedie tegen mazelen. Het virus moet door het lichaam zelf opgeruimd worden. Over het algemeen voelt iemand zich na 7 tot 10 dagen weer beter. Sommige patiënten worden ernstiger ziek. Om u minder ziek te voelen, kunt u eventueel paracetamol nemen. Verder moet u voldoende rust nemen en extra drinken.

Kunnen volwassenen nog gevaccineerd worden tegen mazelen?

Volwassenen die niet tegen mazelen ingeënt zijn en ook geen bescherming hebben, omdat ze ooit mazelen gehad hebben, kunnen zich (op eigen kosten) laten vaccineren. Neem daarvoor contact op met de GGD, uw huisarts of een vaccinatiecentrum.

(Bron: RIVM, ANP, Thuisarts.nl. Foto: Shutterstock)