Paul Rem: ‘Het is niet verstandig om al het gedrag van de royals te volgen, zoals Sisi’s hongerdieet’

Mijn hele leven dompel ik me onder in de soms bizarre levens van gekroonde hoofden. Ik heb er zelfs mijn werk van gemaakt. Wat mij altijd weer opvalt is de enorme invloed die vorstinnen altijd hebben gehad op het dagelijks leven, wat we eten, hoe we er uit zien. Niet zo vreemd natuurlijk, want keizerinnen, koninginnen en prinsessen stonden in het middelpunt van belangstelling. Ze hadden tijd en geld en ze kwamen nog eens ergens. Door de wijd verspreide en goed betaalbare portretprenten en latere foto’s kon iedereen zien hoe zij er uit zagen. Het hof gaf de toon aan. Wat een koningin droeg bepaalde de mode van het volgende seizoen. Kijk naar keizerin Sisi. Eigenlijk gaat die vlieger nog steeds op. Kijk maar naar de Britse prinses Catherine. Draagt Kate een groene jas met zwarte kraag? De volgende dag niet aan te slepen!

De populariteit van Sisi

Toch is het niet verstandig elke royal na te volgen. Sisi bijvoorbeeld. En ja: Sisi met één enkele ‘s’, want zo was de échte bijnaam van keizerin Elisabeth van Oostenrijk, bij het grote publiek bekend geworden door de even verrukkelijke als mierzoete film-trilogie uit de jaren 1950 met Romy Schneider in de hoofdrol. Sisi bleef populair! Nog in 2022 lanceerde Netflix de tamelijk ontuchtige tv-serie The Empress. Binnen 18 dagen was de serie over Sisi in maar liefst 88 landen te zien en in 24 miljoen huishoudens bekeken.

Wat Marie-Antoinette is geworden voor Versailles, dat is het Weense paleis Schönbrunn dat al decennia vanwege Sisi. Maar zo’n 40 van de 1400 vertrekken zijn voor het bezoek toegankelijk, maar de keizerlijke privé vertrekken van Sisi en Franz Joseph zijn een wereldberoemde attractie. In laatste jaar vóór de uitbraak van Corona bezochten ruim 4 miljoen toeristen dit grote gele paleis! Sisi is een Oostenrijks icoon en een exportproduct. Ga in Wenen naar de vermaarde banketbakkerij Demel en je krijgt nog steeds ijs met viooltjessmaak, Sisi’s lievelingssnoeperij.

Sisi’s hongerdieet

Keizerin Elisabeth was geobsedeerd door haar schoonheid. Afgaande op vele geschilderde portretten, foto’s en beschrijvingen was Sisi in haar tijd een absolute beauty, beroemd om haar geraffineerde kapsel en een taillemaat die door insnoering teruggebracht was tot minder dan 50 centimeter. De tol die zij voor deze schoonheid betaalde bestond uit afmattende lichaamsoefeningen en een hongerdieet die haar hongeroedeem bezorgde. Dit ging niet meer om afslanken, maar om uithongeren door het volgen van crash diets, zoals het eten van alleen maar sinaasappels of het drinken van alleen maar melk. Met haar lengte van 1.72 centimeter en met een gewicht van 45-50 kilogram een nogal tricky combi.

Een slaaf van haar haar

“Ik ben een slaaf van mijn haar”, verzuchtte Sisi eens. Voor het verzorgen en kappen van haar zware, lange, kastanjebruine haar riep zij de hulp in van een veel gevraagde styliste uit de theaterwereld. Alleen zíj mocht het haar van de veeleisende keizerin behandelen. Als zij niet kon weigerde Sisi in het openbaar te verschijnen. Elke 3 weken werd het Sisi’s haar gewassen met een mengsel van eigeel en cognac. Het betekende wel een dag of wat hoofdpijn omdat het gewicht van het vochtige haar erg groot was. Tijdens de behandeling mocht de styliste geen sieraden dragen en ze mocht zich alleen in het wit kleden en witte handschoenen dragen. Het dag vullende ritueel bestond uit eindeloos borstelen, vlechten en opsteken.

Met als resultaat een soort van diadeem van vlechtwerk met een sluier van haar. Alle losgekomen en afgebroken haren werden op een zilveren schaal gelegd en door Sisi geteld. Bij te veel haren ontstak Sisi in woede. Vandaar dat de styliste een trucje had bedacht: onder haar schort had zij een reep plakband aangebracht, waarop zij ongemerkt enkele losse haren verzamelde. Veel vrouwen trachtten Sisi’s kapsel te imiteren, maar die hadden geen styliste!

Schoonheid is kwetsbaar

Maar elke vorm van schoonheid is kwetsbaar. Keizerin Sisi vond dat haar gezicht er met het klimmen der jaren niet jonger op werd. Daarom verborg zij haar gezicht achter voiles en een fors model waaier. “Ik verberg mijn gezicht achter een waaier zodat de dood ongemerkt zijn werk kan doen”. Vanaf 1875 mochten geen foto’s van haar gemaakt worden. Dat is toch bijna 20 jaar voor haar dood. Daarmee heeft ze zelf een enorme mystiek rond haar schoonheid gecreëerd, en misschien wel haar eeuwige jeugd behouden…

Paul Rem is architectuur- en kunsthistoricus en conservator op Paleis Het Loo. Hij is bestuurslid van diverse musea, internationaal erkend expert ‘Oude meubelen’ en lid van het ‘TEFAF vetting committee’. Regelmatig schuift hij aan als tafelgast in Tijd voor MAX.  Maak ook eens een stadswandeling met Paul Rem. Lees hier al zijn columns.