Surprises maken met Sinterklaas, sinds wanneer doen we dat eigenlijk?

In veel gezinnen is het elk jaar vaste prik: met Sinterklaas worden er surprises gemaakt, eventueel met bijbehorende gedichten. Rondom de Goedheiligman bestaan veel tradities. Waar komt die van de surprise vandaan?

Eerst tekenen op een schilderij van Jan Steen

Daar is weinig grondig onderzoek naar gedaan. Veel blijft een beetje gokken en gissen. Wat wel vast staat, is dat Jan Steen een schilderij heeft gemaakt: Het Sint-Nicolaasfeest (1665-1668), waarop te zien is hoe het feest gevierd wordt in die tijd. Deze hangt in de eregalerij in het Rijksmuseum. Bijzonder eraan is, dat we nog veel herkennen van hoe het nu gaat.

“Je ziet bijvoorbeeld de jongen die bij de schoorsteen staat te wachten, er wordt gezongen. Iemand is duidelijk verdrietig, omdat hij niks heeft gekregen”, vertelt conservator Eveline Sint Nicolaas aan het NOS Jeugdjournaal. Zij is één van de weinigen die iets weet over de geschiedenis van de surprise.

Een appel met munt als surprise

In het schilderij is ook een eerste versie van een surprise zichtbaar. Rechts onderin heeft Jan Steen een appel met een munt erin geschilderd. “Je zou kunnen zeggen dat dit de voorloper is van de surprise.” Destijds is dat hoe mensen elkaar iets kostbaars geven. In een knol of citroen werd dan een ring of oorbel gelegd. Om er zeker van te zijn dat degene het cadeau ook echt vindt, wordt het in iemands schoen gestopt.

Papier-maché doet intrede

Door de jaren en eeuwen heen veranderen de surprises steeds iets meer. Ze gaan met de tijd mee. Aan het eind van de 19^e eeuw worden kunstwerkjes van papier-maché gemaakt. En dat zet langzaam de toon voor de plagerige surprises die er nu gemaakt worden.

Vanaf de jaren 50 worden surprises populair

Maar vanaf de jaren 50 van de 20^e eeuw groeit de populariteit van surprises pas écht. Het gezinsleven staat dan meer centraal en er worden lootjes getrokken. Een surprise wordt dan ook gebruikt om de ander te plagen, een spiegel voor te houden of op een andere manier aandacht te vragen. Als een vrouw het niet eens is met hoe haar man haar behandelt, wordt bijvoorbeeld een paaltje gegeven. Dat stelt dan een pispaaltje voor, legt Ineke Strouken, oud-directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur uit aan Quest.

Lees ook: De geschiedenis van het paard van Sinterklaas

Mooie surprises maken

Tegenwoordig worden juist ook veel mooie surprises gemaakt, waar veel tijd en energie in gestopt is. Hierbij is het soms bijna zonde om het open te moeten breken voor het cadeau. Maar ja, daar gaat het wel om…

(Bron: NOS Jeugdjournaal, Quest, Apeldoorn Direct. Foto’s: Shutterstock)