Maximaal dreigingsniveau in Brussel na moordaanslag: hoe zit het met de dreigingsniveaus in Nederland?

België is op maandag 16 oktober 2023 opgeschrikt door een moordaanslag op Zweedse voetbalsupporters in de hoofdstad Brussel. Vrijwel direct na het incident is het dreigingsniveau voor terreur verhoogd naar 4. Wat betekent dit precies? En hoe zit het met het dreigingsniveau in Nederland?

Aanslag op Zweedse voetbalfans in Brussel

Na de aanslag op de Zweedse toeristen, die naar Brussel zijn gereisd voor de voetbalwedstrijd België-Zweden, rijst al snel het vermoeden dat de dader een terroristisch motief heeft. De 45-jarige Tunesiër is op dat moment al in beeld bij de veiligheidsdiensten. Na de schietpartij rijdt de dader weg op zijn scooter, waarna hij urenlang voortvluchtig blijft. In de daaropvolgende ochtend komt de politie hem alsnog op het spoor. In een café in het naburige Schaarbeek wordt hij neergeschoten.

Maximaal dreigingsniveau in Brussel

Het OCAD (Belgisch Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse) besluit maandagavond, wanneer de schutter dus nog niet gepakt is, om het dreigingsniveau voor terreur te verhogen. In Brussel geldt het maximale niveau 4 (‘zeer ernstig en imminent’), voor het eerst sinds de terroristische aanslagen van 2016. In de rest van België is niveau 3 (‘dreiging is ernstig’) van kracht, terwijl Frankrijk de grensbewaking verhoogt. Deze dreigingsniveaus blijven in de loop van de volgende dag nog van kracht, ook nadat de dader is opgespoord en doodgeschoten. De Belgische overheid kondigt een verhoogde waakzaamheid af. Ambtenaren in Brussel dienen thuis te werken, meerdere onderwijsinstellingen blijven gesloten en een aantal Brusselse buslijnen vallen uit.

5 dreigingsniveaus in Nederland

Ook Nederland maakt gebruik van een dreigingsniveau voor terreur, maar dan met een schaal van 1 tot 5. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) bepaalt de actuele hoogte van het dreigingsniveau. De dreiging van een terroristische aanslag kan variëren van ‘minimaal’, ‘beperkt’, ‘aanzienlijk’ en ‘substantieel’ tot ‘kritiek’.

2023: dreigingsniveau 3 in Nederland

In december 2019 is het dreigingsniveau van 4 naar 3 gegaan, van substantieel naar aanzienlijk dus. Niveau 3 wil zeggen dat de kans op een terroristische aanslag ‘voorstelbaar’ is, maar dat er nog geen concrete aanwijzingen zijn. Wel waarschuwt de NCTV medio 2023 voor dreiging vanuit 3 verschillende hoeken. Een aanslag met een jihadistisch, extreemrechts of anti-institutioneel (wantrouwen tegen de overheid) motief is volgens de organisatie niet ondenkbaar.

2019: tramaanslag Utrecht, dreigingsniveau tijdelijk naar 5

De NCTV maakt sinds mei 2005 gebruik van deze 5 niveaus. In deze 18 jaar is er nooit sprake geweest van een maximaal dreigingsniveau in het hele land. Sowieso geldt dreigingsniveau 5 meestal gedurende 24 uur, in een specifiek gebied. In de uren na de tramaanslag in Utrecht (18 maart 2019) is dat bijvoorbeeld het geval geweest in de provincie Utrecht. Als dit dreigingsniveau 5 geldt, krijgen politie en andere relevante instanties meer bevoegdheden. Meestal komt het erop neer dat scholen in een bepaald gebied dichtgaan, het openbaar vervoer uitvalt en burgers binnen moeten blijven.

(Bron: OCAD, NOS, NCTV, VRT, De Standaard, Tweede Kamer. Foto: Olivier Hoslet/EPA)