De inhuldiging van koningin Juliana op 6 september 1948
Publicatiedatum: 6 september 2023
Op 6 september 1948, in 2023 75 jaar geleden, wordt koningin Juliana ingehuldigd als Koningin der Nederlanden in Amsterdam. Zij volgt haar moeder koningin Wilhelmina op, die dan precies 50 jaar op de troon heeft gezeten. De festiviteiten rond de troonswisseling duren 7 dagen.
Na het overlijden haar vader koning Willem III is Wilhelmina’s moeder Emma van 1890 tot 1898 koningin-regentes. Zij bereidt Wilhelmina gedurende deze periode voor op het koningschap. Wilhelmina wordt op 6 september 1898 ingehuldigd als koningin der Nederlanden in Amsterdam. Wegens gezondheidsredenen moet Juliana haar moeder in 1947 en in 1948 al vervangen als regentes. Zij doet dit in totaal 157 dagen.
Aankondiging abdicatie koningin Wilhelmina
Op 12 mei 1948 kondigt koningin Wilhelmina haar abdicatie aan. ”Er is de last van het klimmen der jaren, een achteruitgaan van veerkracht, weerstand en arbeidsvermogen”, zal zij later zeggen in haar memoires Eenzaam maar niet alleen. De gezondheid van de koningin laat na de terugkeer uit Engeland veel te wensen over. Ook haar leeftijd en andere tegenslagen belemmeren haar in het koninklijke werk.
Abdicatie koningin Wilhelmina
De koningin vindt het tijd om plaats te maken voor haar dochter. “Gaat de toekomst tegemoet, schouder aan schouder, met Juliana. God zegen u en mijn geliefd kind”, zegt de koningin in een toespraak op de radio tot het Nederlandse volk. De abdicatie zelf vindt plaats op 4 september 1948. 2 dagen later, op 6 september, wordt Juliana in gehuldigd tot Koningin der Nederlanden in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Dat is exact 50 jaar na de troonsbestijging van Wilhelmina.
7 dagen feest
In de dagen rond de troonsbestijging van Juliana wordt er in Nederland uitgebreid aandacht besteed aan het gouden jubileum en het afscheid van koningin Wilhelmina als vorstin en wordt de nieuwe koningin verwelkomd. Langs de Amsterdamse grachten is speciale verlichting opgehangen. Op gevels zijn bloemen, vlaggen en linten aangebracht. Er is kermis en er zijn veel straatartiesten.
In verband met de inhuldiging zijn verschillende gebouwen en grachten in Amsterdam feestelijk verlicht, zoals hier de Reguliersgracht.
De troonswisseling vindt ongeveer 3 jaar na de oorlog plaats en Nederland staat aan het begin van de wederopbouw. Veel Nederlanders hebben wel zin in een feestje. In Amsterdam zullen de festiviteiten 7 dagen duren. De voorbereidingen hiervoor nemen enkele weken in beslag.
Op 31 augustus wordt een Hollands schouwspel in het Olympisch Stadion opgevoerd, In Neerlands Tuin genoemd. Hierbij wordt stilgestaan bij het afscheid van de oude, jarige koningin en wordt de nieuwe koningin welkom geheten. Vertegenwoordigers van alle provincies zijn aanwezig. Een stoet van ongeveer 8.000 mensen defileert langs het koninklijk gezelschap, van mijnwerkers en KLM-medewerkers tot spoorwegbeambten en verpleegkundigen. Ook geestelijken doen mee aan de optocht, evenals weduwen van gevallen verzetsmensen. De ‘ouden van dagen’ worden gevolgd door de jeugd in de stoet. Op de grasmat worden de 4 seizoenen op symbolische wijze verbeeld voor de tienduizenden toeschouwers. Elk jaargetijde stelt een periode voor in het koningschap van koningin Wilhelmina. Op 3 september wordt een grote vlootschouw gehouden op het IJ.
Juliana, Koningin der Nederlanden
Koningin Wilhelmina doet op 4 september afstand van de troon. Om 12.00 uur maakt prinses Wilhelmina dit aan het Nederlandse volk bekend op het balkon van het Paleis op de Dam in Amsterdam. Daarna stelt ze Juliana voor als Koningin der Nederlanden. Prinses Wilhelmina zegt onder meer: “Ik stel er prijs op u zelf mede te delen dat ik zojuist mijn troonsafstand heb getekend ten behoeve van mijn dochter koningin Juliana. Ik dank u voor het vertrouwen dat gij mijn 50 jaar lang hebt gegeven. Ik acht mij gelukkig met u allen te kunnen uitroepen: Leve onze koningin! Hoera, hoera, hoera!”
Dan spreekt koningin Juliana: “Ik dank u, lieve moeder, dat ge me op deze wijze hebt ingeleid. Ik voel het als een groot leed, dat we uw wijsheid en uw ervaring en bovenal uzelf voortaan zullen moeten missen als onze koningin. Hoe moeilijk het ook zal zijn hieraan te moeten wennen, ik weet, dat allen u van harte hun beste wensen meegeven voor deze levensperiode, waarin ge als prinses Wilhelmina onder ons zult verkeren. Maar we kunnen 1 ding voor u doen: de ideeën, waarvoor gij pal hebt gestaan, blijven nastreven en verwerkelijken. (…) Voorts doe ik voor mijzelf een beroep op uw aller vertrouwen, datzelfde vertrouwen waarmee gij mij in de 5 maanden, waarin ik als regentes voor mijn moeder waarnam, tegemoet gekomen zijt. Tezamen gaan wij moedig voorwaarts. Leve het vaderland!“ Hierna wordt het Wilhelmus ingezet.
De net afgetreden koningin verlaat het balkon, waarna de jonge prinsessen Beatrix, Irene, Margriet en Marijke, die zich later Christina zal noemen, ten tonele verschijnen. Veel aanwezigen kunnen een traan niet onderdrukken, want Wilhelmina is in die tijd zeer geliefd bij een groot deel van het Nederlandse volk. Ze wordt ‘de moeder van het volk’ genoemd en geniet groot respect bij veel Nederlanders vanwege haar optreden tijdens de Tweede Wereldoorlog. In de middag maakt het koninklijk gezin een rijtoer in een koets door Amsterdam.
Inhuldiging koningin Juliana
Op 6 september vindt de inhuldiging van koningin Juliana plaats in de Nieuwe Kerk vlak naast het Paleis op de Dam. Om 11.00 uur loopt koningin Juliana, gekleed in de traditionele koningsmantel, met prins Bernhard vanuit het paleis naar de Nieuwe Kerk. Voor het eerst zijn bij de inhuldiging ook leden van buitenlandse koningshuizen aanwezig. De koningin en prins Bernhard nemen plaats op het podium. Op de voorste rij zitten prinses Beatrix en prinses Irene tussen hun beide oma’s prinses Wilhelmina en prinses Armgard. Op de credenstafel liggen traditioneel de regalia kroon, scepter en rijksappel.
Koningin Juliana houdt voor de officiële inhuldiging een toespraak. Ze zegt onder meer: “Sedert eergisteren ben ik geroepen tot een taak die zo zwaar is dat niemand die zich ook maar een ogenblik heeft ingedacht, haar zou begeren, maar ook zó mooi, dat ik alleen maar zeggen kan: wie ben ik, dat ik dit doen mag? (…) Daarnaast ben ik gelukkig in mijn man een levensgezel naast mij te hebben, die een grote steun voor mij is en hebben wij het voorrecht zelf al onze zorgen te mogen wijden aan onze 4 kinderen. Ik wil hier met nadruk vaststellen, dat voor een koningin haar taak als moeder even belangrijk is als voor iedere andere Nederlandse vrouw.”
Aflegging eed koningin Juliana
Vervolgens gaat ze uitgebreid in op het koningschap van haar moeder en eindigt deze toespraak met de woorden: “Daarbij zal mij voor ogen staan het zinnebeeld, waarmede ik de regering van mijn moeder kenmerkte, en dat voor mij het wezen van het Nederlandse Koningschap weergeeft: De rots te midden der woelige baren. Leden der Staten-Generaal, tezamen zullen wij werken voor het heil van Nederland en het Rijk. Moge God onze arbeid zegenen.”
Hierna legt de koningin de eed af: “Ik zweer aan het Nederlandse volk, dat ik de grondwet steeds zal onderhouden en handhaven. Ik zweer, dat ik de onafhankelijkheid en het grondgebied van de Staat met al mijn vermogen zal verdedigen en bewaren; dat ik de algemene en bijzondere vrijheid en de rechten van alle mijne onderdanen zal beschermen, en tot instandhouding en bevordering van de algemene en bijzondere welvaart alle middelen zal aanwenden, welke de wetten te mijner beschikking stellen, zoals een goed koning schuldig is te doen. Zo waarlijk helpe mij God almachtig.”
De leden van de Staten-Generaal leggen de eed of de belofte af. Als dit is afgerond, roept de oudste heraut: “Hare Majesteit Koningin Juliana is ingehuldigd” waarna driewerf “hoera!” klinkt. Om ongeveer 12.00 uur is de plechtigheid ten einde en verlaat de koningin gevolgd door de stoet de Nieuwe Kerk onder het gezang De Heer is mijn Herder. De koninklijke familie verschijnt vervolgens op het balkon van het Paleis op de Dam en wordt toegejuicht door de aanwezigen.
Einde feestelijkheden
Na de lunch maakt koningin Juliana met haar gezin een rijtocht door Amsterdam. Langs het parcours staan tienduizenden uitzinnige Nederlanders die onze nieuwe vorstin bejubelen.
Met het kroningspel in het Olympisch Stadion worden de publieke feestelijkheden afgesloten. ’s Avonds wordt er gedineerd met zo’n 300 gasten in de Burgerzaal van het paleis. Op 7 september komt met een galaconcert in het Amsterdamse Concertgebouw een einde aan de feestweek. Naast de koninklijke familie zijn ook buitenlandse vorstengasten aanwezig, alsmede andere hoogwaardige autoriteiten.
Koningin Juliana is meer dan 30 jaar onze vorstin. Als koningin probeert ze dichtbij de gewone mensen te staan. Ze laat zich graag mevrouw noemen in plaats van majesteit. In het verzuilde naoorlogse Nederland wil Juliana mensen verbinden. Illustratief hiervoor is het jaarlijkse defilé dat op haar verjaardag op paleis Soestdijk wordt gehouden. Dat defilé is rechtstreeks op televisie te volgen. Zo viert de koningin haar verjaardag samen met het Nederlandse volk. Op 30 april 1980 treedt koningin Juliana af en wordt koningin Beatrix onze vorstin.
Officieel staatsieportret van Koningin Juliana.
(Bron: Koninklijkhuis.nl, Andertijden.nl, Sportgeschiedenis.nl, Deoranjes.nl, Blauwbloed.eo.nl, Histobron.nl, Nieuwekerk.nl, Wikipedia. Foto;’s: ANP)
