Op slag beroemd in 1953: de 1e mensen op de top van Mount Everest

Op 29 mei 1953, in 2023 70 jaar geleden, staan Edmund Hillary en Tenzing Norgay als 1e mensen op de top van Mount Everest. De hoogste berg ter wereld. Mount Everest is door velen lang gezien als een berg die niet te bedwingen is. Als de 2 er toch in slagen de top van de bergreus te bereiken, worden ze als helden onthaald en zijn ze op slag beroemd.

De beklimming van Mount Everest is één van de grootste uitdagingen die een mens zich kan stellen. De hoogste berg ter wereld kent een hoogte van maar liefst 8.848 meter en bevindt zich aan de grens van Nepal, China en Tibet. Mount Everest is onderdeel van het Himalayagebergte, een hooggebergte in het midden van Azië.

De naam Mount Everest

Mount Everest is vernoemd naar de Britse landmeter en hoofd van de cartografische dienst van India kolonel George Everest. Zijn opvolger komt te weten dat niet Kangchenjunga in de Himalaya, maar een andere top de hoogste plek ter wereld is. Die vernoemt hij naar zijn voorganger Everest. De ironie wil dat Everest zelf tegen de naam is, omdat hij als landmeter altijd lokale namen gebruikt. De namen van Everest zijn in het Nepalees Sagarmatha, naar een hemelgodin. In het Tibetaans Chomolungma, hetgeen Moedergodin der Aarde betekent. En in het Chinees Shèngmǔ Fēng, wat staat voor Berg van de Moedergodin.

Mount Everest is de hoogste berg ter wereld gemeten vanaf zeeniveau. Maar de berg is niet de grootste. Mauna Kea, een vulkaan op Hawaii, heeft een hoogte van zo’n 4.200 meter. Omdat de voet begint op de oceaanbodem, is de totale lengte van de berg meer dan 10 kilometer. Mount Everest is ook niet het object dat het dichtste bij de ruimte is. Omdat de aarde niet perfect rond is, gaat die eer naar de Chimborazo in Ecuador.

“Omdat hij er is”

Op de top van Mount Everest bevindt zich maar een 3e van de hoeveelheid zuurstof in vergelijking met de hoeveelheid aan de voet van de berg. De zone boven de 8.000 meter wordt ook wel de Zone des Doods genoemd. De meeste klimmers maken daarom gebruik van zuurstofflessen. De Italiaan Reinhold Messner en de Oostenrijker Peter Habeler zijn de 1e mensen die in 1978 de berg weten te bedwingen zonder gebruik te maken van zuurstofflessen. Meer dan 300 mensen hebben het leven gelaten tijdens de beklimming van Mount Everest.

Voor Hillary en Norgay is een aantal expedities dichtbij geweest om de top te bereiken. Zo klimmen in 1924 George Leigh Mallory en Andrew ‘Sandy’ Irvine richting de top. De klimmers bereiken de zogenaamde 2e step op zo’n 275 meter onder de top en hebben wellicht ook die top bereikt. Maar beide alpinisten zijn nooit naar beneden gekomen en het blijft dus gissen of beiden op de hoogste berg ter wereld hebben gestaan. Het lichaam van Mallory wordt in 1999 gevonden, deels nog intact, maar met veel gebroken botten veroorzaakt door een val. Zijn naam staat in het label van zijn kleding. Het lichaam van Irvine is tot op heden niet gevonden. In 1923 vraagt een journalist waarom Mallory Mount Everest wil beklimmen. Mallory antwoordt met de beroemd geworden uitspraak: “Omdat hij er is.”

British Everest Expedition

Begin jaren 50 lijkt het nog een kwestie van korte tijd voordat het hoogste punt op aarde door mensen wordt bereikt. Sinds de 1e Britse expeditie in 1921 zijn zeker 10 serieuze expedities en 2 idiote solopogingen gedaan. Met de in 1950 ontdekte zuidroute naar de top door Nepal en de 1e succesvolle beklimming van de lastige Khumbu-ijsval in 1951, is de meest gunstige route naar de top vastgesteld.

Hillary en Norgay zijn onderdeel van de British Everest Expedition van 1953 onder leiding van kolonel John Hunt. Hij heeft een team van 10 ervaren klimmers geselecteerd voor de expeditie, die uit het hele Britse Rijk afkomstig zijn. Alle alpinisten zijn gekozen omdat ze in staat worden geacht de top te bereiken. Het plan is om 2 pogingen te doen, elk door een team van 2 klimmers. Het laatste stuk naar de top is het zwaarst en meer dan 1 poging per team zit er niet in. Hunt bepaalt tijdens het bestijgen van de berg wie als eersten een poging mogen wagen: zijn keuze hangt af van de toestand van de klimmers.

Tenzing Norgay (links) en Edmund Hillary (rechts).

Edmund Hillary en Tenzing Norgay

Eén van die klimmers is de Nieuw-Zeelander Edmund Hillary. De imker uit Auckland begint met bergbeklimmen als hij nog op de middelbare school zit. Na zijn militaire dienst tijdens de Tweede Wereldoorlog hervat hij zijn klimactiviteiten en raakt hij vastberaden om de hoogste berg ter wereld te bedwingen. In 1951 sluit hij zich aan bij een Nieuw-Zeelandse expeditie naar de centrale Himalaya. Later dat jaar neemt hij deel aan een Britse verkenningsexpeditie van de zuidelijke flank van Mount Everest. Hillary wordt vervolgens door John Hunt geselecteerd om met zijn team de berg te beklimmen. Hij heeft 4 Himalaya-expedities in 2 jaar gedaan en is topfit.

Tenzing Norgay wordt in de laatste weken van mei in 1914 geboren. Het is niet zeker of hij in Nepal of in Tibet het levenslicht ziet. Op zijn 19e wordt hij voor het eerst drager van een expeditie. Hij neemt deel aan 3 Britse expedities in de jaren 30 om Mount Everest te beklimmen. Hij draagt bepakking op grote hoogte. Na de Tweede Wereldoorlog wordt Norgay sirdar, een Sherpaberggids die leiding geeft aan andere Sherpa’s tijdens een klimexpeditie. De meeste teams huren sherpa’s in om de bepakking de berg op te krijgen. Sherpa’s zijn voormalige nomadische mensen, die leven vlakbij Mount Everest en die zich snel lichamelijk kunnen aanpassen aan grote hoogtes. Hij neemt in 1952 deel aan 2 Zwitserse expedities, in de lente en in de herfst. Het zijn de 1e serieuze pogingen om via de zuidzijde, de Nepalese zijde, de Mount Everest te beklimmen. In 1953 wordt hij geselecteerd door John Hunt om de berg te bedwingen.

De expeditie bereikt de South Col

De expeditie bestaat uit 400 mensen, van wie 362 dragers zijn en 20 Sherpagidsen. Ze moeten in totaal 4.500 kilo bepakking de berg opsjouwen. De expeditie begint in de lente van 1953. Naast Hunt, Hillary en Norgay bestaat het team onder meer uit filmmaker/alpinist Tom Stobart en regisseur/alpinist George Lowe. Zij maken de documentaire The Conquest of Everest, die in 1953 verschijnt. De documentaire wordt genomineerd voor een Oscar. Ook een fysioloog gaat mee.

Na maanden van planning begint de expeditie met klimmen. Op weg naar boven richten ze 9 kampen op, waarvan een deel tegenwoordig nog wordt gebruikt. Hillary maakt indruk als hij de expeditie leidt door de Khumbu-ijsval. Het team krijgt te maken met logistieke problemen, met teamleden die moeite hebben om te acclimatiseren en problemen met de experimentele zuurstofapparaten. Ze doen er 12 dagen over om de route van de Zwitserse expeditie op de Lhotse Face, een ijswand van meer dan 1 kilometer, terug te vinden. De wanhopige Hunt begint zich af te vragen of ze ooit de Zuidelijke Bergpas, de South Col, zullen bereiken. Uiteindelijk bereiken ze de South Col op 21 mei, de belangrijke halteplaats om naar de top te klimmen. Het is zeer laat in het seizoen, want de periode van heftige sneeuwval kan de regio aandoen vanaf de 1e juni.

1e poging mislukt

Van alle klimmers die deel uitmaken van de expeditie, zullen er dus maar 4 de kans krijgen de top te halen. Hunt selecteert 2 teams. Het 1e team bestaat uit de Britten Tom Bourdillon, voormalig voorzitter van de Oxford Mountaineering Club, en Charles Evans, een hersenchirurg. Hunt beslist dat zij de 1e poging mogen wagen. Het 2e team bestaat uit Edmund Hillary en Tenzing Norgay. Gedurende de expeditie groeit een hechte band tussen de 2. Het 1e team vertrekt op 26 mei voor de klim om de top te bereiken. Beide alpinisten klimmen hoger dan welk mens ooit in de geschiedenis. Hun poging om de hoogste berg ter wereld te bedwingen, lijkt te slagen. Maar op zo’n 90 meter onder de top slaat het weer om, raakt Evans uitgeput en krijgen ze problemen met de zuurstoftanks. Ondanks dat de top in zicht is, moeten ze terugkeren. Bourdillon heeft daar zijn hele leven spijt van gehad.

Dan is het 3 dagen later de beurt aan Hillary en Norgay. Om 04.00 uur op 29 mei 1953 worden beide klimmers wakker in kamp 9, het laatste kamp voor de top. Ze maken zich klaar voor de beklimming. Hillary ontdekt dat zijn laarzen zijn vastgevroren en hij doet er 2 uur over om ze te ontdooien. Om 06.30 uur verlaten ze het kamp. Ze bereiken de top van de South Col om 09.00 uur. Na de top moet een rotsachtige uitloper van 12 meter worden bedwongen, vlak voor de echte top. Het is een lastige bestijging. Hillary klimt alsof hij in een schoorsteen naar boven moet: met zijn ene voet op de rots pilaar en zijn andere voet op een aangrenzende ijswand klimt hij naar boven. Dit gedeelte voor de top is de ‘Hillary Step’ gaan heten.

Hillary en Norgay op de top van Mount Everest

Om 11.30 uur bereiken Edmund Hillary en Tenzing Norgay als 1e mensen in de geschiedenis de top van Mount Everest. Hillary steekt zijn hand uit naar Norgay, maar die grijpt hem vast en omhelst hem. Ze kunnen maar kort genieten van hun prestatie en van het uitzicht. Vanwege de lage zuurstofvoorraad zijn ze slechts 15 minuten op de top. In die tijd nemen ze foto’s en Norgay, een boeddhist, offert voedsel. “Mijn gedachten gingen uit naar Mallory en Irvine”, schrijft Hillary later. “Ik zocht naar bewijzen dat zij de top hadden bereikt, maar kon niets vinden.” Als de 15 minuten voorbij zijn, begint het tweetal aan de afdaling. Bij het kamp aangekomen, ziet Hilary zijn vriend en landgenoot George Low, tegen wie hij zegt: “Well George, we knocked the Bastard off.” Dat wil zoiets betekenen als: “We hebben de klus geklaard.”

Het nieuws gaat de hele wereld over en bereikt Groot-Brittannië op 1 juni. Aan de vooravond van de kroning van koningin Elizabeth. De Britten zien het als een goed voorteken voor de toekomst van hun land. Hillary en Norgay worden onthaald als helden. De koningin riddert Hillary en Hunt. Norgay ontvangt de medaille van het Britse Rijk, omdat hij geen inwoner van het Gemenebest is.

Norgay en Hillary bij hun aankomst in Londen op Heathrow Airport.

Hillary als 1e op de top

“Toen we in Kathmandu aankwamen, wilden journalisten uit Nepal en India weten of Tenzing Norgay als 1e de top heeft bereikt”, herinnert Hillary zich. “Dat zou betekenen dat klimmers uit Nepal en India zeker zo goed zijn als buitenlandse klimmers. We voelden ons hierover ongemakkelijk. John Hunt, Tenzing en ik hadden een klein onderhoud, waarin we hebben afgesproken niet te vertellen wie als 1e de top heeft bereikt. Voor een alpinist is het niet belangrijk wie als 1e voet zet op de top. Het is vaak degene die het meest heeft gegeven tijdens de beklimming, die een stap terug neemt en zijn partner als 1e de top laat bereiken.” Jaren later verklapt Norgay in zijn autobiografie Tiger of the Snows dat Hillary hem is voorgegaan.

Geen van de 2 mannen heeft kunnen bevroeden hoe groot de aantrekkingskracht van dat kleine stukje besneeuwde grond op meer dan 8 kilometer hoogte zal worden. Jaarlijks vinden meerdere expedities plaats naar de top van Mount Everest. Hillary: “Tenzing en ik dachten dat, nadat wij de berg hadden beklommen, het onwaarschijnlijk zou zijn dat iemand nog een poging zou wagen. We hadden er niet verder naast kunnen zitten.”

(Bron: Nationalgeographic.com, Thoughtco.com, Everestian.com, Wikipedia. Foto’s: ANP, Shutterstock)