Wat is El Niño en wat merken wij hiervan?
Publicatiedatum: 8 mei 2023
Vissers in Peru kennen het al meer dan 100 jaar, inmiddels heeft bijna de hele wereld kennisgemaakt met El Niño. Hoe ontstaat het en wat zijn de verstrekkende gevolgen? En merken we daar in Nederland ook iets van?
Wat is El Niño (en super-El Niño)?
El Niño is een klimaatverschijnsel in de Stille Oceaan, ten westen van Noord- en Zuid-Amerika en ten oosten van Azië en Oceanië. Kort gezegd komt het erop neer dat het oceaanwater, eens in de paar jaar, minstens een halve graad warmer dan gewoonlijk is. Normaal gesproken zorgen de passaatwinden ervoor dat het oceaanwater, opgewarmd door de zon, weer afkoelt. Maar tijdens een El Niño-periode neemt de invloed van die passaatwinden af en wordt het oceaanwater warmer. Hoe dit proces dan weer ontstaat, is nog een mysterie voor klimaatwetenschappers.
Als er sprake is van El Niño, verspreidt het warme water zich over de hele breedte van de Stille Oceaan. Meestal duurt dit minstens een half jaar. Soms kunnen we spreken van een super-El Niño, als het oceaanwater zelfs 2 graden warmer dan normaal is. In 1997 en 2015/2016 is dit bijvoorbeeld het geval geweest. Meteorologen verwachten dat er eind 2023 opnieuw een super-El Niño komt. Meestal is dit een half jaar van tevoren definitief met zekerheid te zeggen.
Waar komt de naam El Niño vandaan?
De letterlijke vertaling van El Niño is ‘de jongen’. En specifieker gezegd: het kerstkind. Deze naam is te danken aan de Peruviaanse vissers, die eind 19e eeuw al merken dat het water in de Stille Oceaan soms opwarmt. Meestal gebeurt dit aan het einde van het jaar, in Peru valt de piek dan rond de kerstdagen. Deze vissers kunnen dan nauwelijks nog iets vangen in het warme water. In de jaren 90 van de vorige eeuw komt er wereldwijde aandacht voor El Niño en de extreme weersomstandigheden die het veroorzaakt. Maar schommelingen in de temperatuur van het oceaanwater, die zijn er 100 jaar daarvoor dus ook al.
Welke landen merken direct de gevolgen van El Niño?
De aangrenzende continenten hebben er het meeste last van. In Oceanië, Zuidoost-Azië en delen van Noord- en Zuid-Amerika wordt het warmer en droger in de zomermaanden. Tussen december en februari is het effect nog sterker, in een nog groter gebied. In andere gebieden op deze continenten wordt het juist natter. Het effect van El Niño werkt ook door in Afrika. In de oostelijke kant van het continent wordt het natter, in het zuiden warmer en droger.
Voor vissers in Peru wordt het werk in de opgewarmde oceaan dus een stuk lastiger. Maar tientallen miljoenen mensen, verspreid over de verschillende continenten, kunnen last van El Niño krijgen. Door de veranderde weersomstandigheden kan er in grote gebieden droogte ontstaan. Of juist overstromingen. Dit kan weer leiden tot bosbranden, koraalsterfte, mislukte oogsten en hongersnood. El Niño versterkt in feite de effecten van klimaatverandering. Zowel de droge als de natte periodes zijn in de loop der jaren steeds extremer geworden.
Wat is La Niña en wat is het verschil met El Niño?
El Niño heeft ook een tegenhanger met een vrouwelijke naam. La Niña betekent namelijk ‘het meisje’ in het Spaans. Dit wil zeggen dat de passaatwinden nadrukkelijker aanwezig zijn, waardoor het oceaanwater juist een stuk kouder is dan gewoonlijk. Hierdoor wordt het in grote delen van de dichtstbijzijnde continenten kouder en natter (en elders weer warmer en droger). Wereldwijd gezien neemt de gemiddelde temperatuur af, maar in tijden van La Niña is de kans op orkanen rondom de Atalantische Oceaan wel groter. Beide klimaatfenomenen wisselen elkaar om de paar jaar af. Na de super-El Niño van 2015/2016 is La Niña dominanter geweest. Maar in 2023 is het tij dus gekeerd, waardoor La Niña plaatsmaakt voor El Niño.
Kunnen we er in Nederland ook last van krijgen?
Nederland en de andere Europese landen liggen het meest gunstig ten opzichte van de Stille Oceaan. We ondervinden dus niet direct de gevolgen van El Niño of La Niña. Al is het voorjaar in Noord-Europa na een sterke El Niño vaak iets regenachtiger dan normaal. Desondanks kunnen we ons waarschijnlijk opmaken voor een nieuw temperatuurrecord. El Niño-jaar 2016 is in Nederland niet het warmste jaar ooit, maar wereldwijd wel. Experts verwachten dat 2024 wereldwijd nog warmer dan 2016 gaat worden, als El Niño doorzet.
(Bron: NOS op 3, RTL Nieuws, KNMI, Trouw, Weeronline.nl, National Oceanic and Atmospheric Administration. Foto: Shutterstock)
