Jan Slagter: ‘Ik ben verbaasd en verontwaardigd’

Ongetwijfeld net als u werd ik deze week opgeschrikt door het nieuws dat veel Nederlanders, met name jongeren, slechts weinig kennis hebben van de Holocaust,  Jodenvervolging, in de Tweede Wereldoorlog of daar zelfs aan twijfelen.

Eerst de feiten

Verbazing en verontwaardiging waren mijn persoonlijke eerste reacties. Toch kunnen bij de schokgolf die dit bericht in de samenleving veroorzaakte wel enkele kanttekeningen worden geplaatst. Eerst even de feiten op een rij, hoewel ik me bijna niet kan voorstellen dat u het nieuws heeft gemist.

2.000 jongeren

De internationale Joodse belangenorganisatie Claims Conference onderzocht eerder de kennis en het bewustzijn over de Holocaust in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Oostenrijk en Canada. Nu was ons land aan de beurt. Afgelopen december werden 2.000 Nederlandse jongeren (geboren tussen 1980 en 2012) telefonisch en online ondervraagd, evenals een gelijk aantal oudere Nederlanders.

Gebrekkige kennis en twijfels

De resultaten waren nergens zo schokkend als in Nederland, stelt de Claims Conference. Een derde tot meer dan de helft weet opvallend weinig van de Jodenvervolging en genocide in de Tweede Wereldoorlog. Bijna een kwart van de 40-minners twijfelt aan de Holocaust. Een klein deel (6 procent) denkt dat de Holocaust ‘een mythe’ is en 17 procent vindt dat het aantal Joden dat vermoord is ‘sterk overdreven’ wordt. Bij elkaar opgeteld kom je op 23 procent: samen met Frankrijk het hoogste aantal jongvolwassenen dat twijfelt aan de Holocaust.

Anne Frank, tja…

Dat er in de oorlog 6 miljoen Joden zijn omgekomen weet 54 procent van alle ondervraagden niet (onder jongere mensen 59 procent). Van de jongeren denkt 37 procent dat er 2 miljoen of minder Joden zijn omgebracht. Een meerderheid van de Nederlanders (53 procent) noemt Nederland ook niet als een land waar de Holocaust in de Tweede Wereldoorlog heeft plaatsgehad. Velen kunnen geen enkel Nederlands doorgangskamp zoals Westerbork, Vught of Amersfoort noemen. Bijna iedereen heeft wel gehoord van Anne Frank, maar 27 procent van de Nederlanders weet niet dat zij in een concentratiekamp is gestorven.

Gevaar van verwatering

De Claims Conference noemt deze cijfers terecht alarmerend tegen de achtergrond van een dramatische ontwikkeling in Europa; het verwateren van de herinnering aan de Holocaust. De roep om beter onderwijs over de Holocaust op scholen is dan ook groot. “Onderwijs is heel belangrijk, want anders zal ontkenning de kennis gaan overheersen en leren toekomstige generaties niets meer van wat er is gebeurd”, zegt de voorzitter van de Claims Conference. Ik kan niet anders dan dit volledig onderschrijven.

Eerst goed analyseren

Daarbij zou het in mijn ogen niet primair moeten gaan om feitenkennis, maar om het bijbrengen van het besef dat het vervolgen van mensen om hun ras, geloof of overtuiging volledig uit den boze is. Tijdens het ochtendnieuws van SBS werden een aantal straatinterviews getoond. Een jonge vrouw, waarschijnlijk op weg naar haar werk, kreeg in de ochtendschemer een felle cameralamp op zich gericht en een microfoon onder de neus geduwd: “Wat weet jij van de Holocaust?” Ze stond met de mond vol tanden: “Holo…, kun je me even helpen?” en werd daarmee ten tonele gevoerd als vertegenwoordiger van een generatie die maar weinig afweet van de Jodenvervolging. Maar misschien kon ze alleen maar in die omstandigheden het woord ‘Holocaust’ niet thuisbrengen en is ze wel degelijk op de hoogte van de impact van de genocide op de Joden.

Krijg je een kruisje als geënquêteerde wanneer je op de vraag: ‘Hoeveel Joden zijn er vermoord in de oorlog?’ niet exact ‘6 miljoen’ weet te antwoorden? Er moet eerst een goede analyse worden gemaakt van de vraagstelling en onderzoeksresultaten – waarop statistiek-experts de nodige kritiek hebben – voordat we overhaast een nieuw lesprogramma in elkaar timmeren. Maar dat er iets moet gebeuren, staat als een paal boven water.

Tot hier en niet verder

Zo steun ik ook van harte het initiatief van de minister van Justitie en Veiligheid, Dilan Yeşilgöz die in het Wetboek van Strafrecht een expliciet verbod wil opnemen op het vergoelijken, ontkennen of verregaand bagatelliseren van de Holocaust. Een duidelijke juridische norm is nodig om een signaal af te geven aan de samenleving. Sinds corona hebben groepen die anti-overheid, antikapitalistisch, anti-Israël, extreemrechts of streng religieus zijn elkaar gevonden in het aanwijzen van Joden als zondebok. Het vergelijken van de Holocaust met maatregelen tegen het coronavirus, zoals vaccinaties of de avondklok, is een vorm van het ‘kleiner maken’ van de Holocaust, stelt de VVD-minister. “We moeten een streep trekken”, zegt Yeşilgöz. Eens, helemaal eens.

Jan Slagter is oprichter-directeur van Omroep MAX, de omroep voor ouderen. Hij maakt zich op verschillende manieren hard voor de belangen van ouderen in onze samenleving. Lees hier al zijn columns.

(Foto: ANP)