Paul Rem: ‘Koningin met naald en draad’
Publicatiedatum: 29 november 2022
De China-storm die vanaf het begin van de 17de eeuw over Europa raasde ging niet voorbij aan het altijd zo sobere Oranjehof. Iedereen die zei dat hij smaak had omgaf zich met vormen en motieven van Aziatische herkomst. Via de handelscontacten van de VOC ontdekten vorsten en vorstinnen de pracht van het Chinese porselein.
Delfts blauw
In Delft werd natuurlijk keramiek gemaakt, maar dat was aardewerk. De techniek van het bakken van klei op zeer hoge temperaturen was bij ons onbekend. Maar ook de bijzonere decoraties kenden wij niet. de Delftse plateelbakkers deden er alles aan om dat Chinese porselein te imiteren: ons iconische ‘Delfts blauw’ was geboren!
Maar de prinsessen van Oranje gaven toch de voorkeur aan het echte Chinese porselein. Er werd thee uitgedronken (ook zo’n Chinees nieuwigheidje) maar het werd ook uitgestald. Het was prinses Mary, echtgenote van prins Willem III, die in haar vertrekken opdracht gaf kleine plankjes en consoles tegen de wanden te bevestigen voor het uitstallen van haar porseleinverzameling. En als ze plaats te kort kwam, dan zette ze de pronkkasten van Chinees lak er gewoon vol mee. Of de bron nu Chinees was of Japans maakte niet uit: als het maar exotisch oogde.
Nieuwe rage: de theekoepel
Een eeuw later was die fascinatie voor Aziatische kunstnijverheid nog steeds niet uitgeraasd! Wat van ver kwam, was mooi. In die rage liep prinses Wilhelmina van Pruisen in ons land voorop. Een theekoepel in het park van Paleis Noordeinde kreeg de vorm van een Chinese pagode. In haar slaapkamer op Paleis Het Loo verving zij de oude rode damast van de wanden door witte zijde, dat zij eigenhandig beschilderde met Chinese motieven.
Japanse en Chinese zaal
In het paleis dat zij en haar man prins Willem V in de buurt van Den Haag bewoonden, Huis ten Bosch, kwam het zelfs tot een echte Japanse Zaal. Deze zaal bestaat nog steeds in dit paleis, dat nu door de koning en zijn gezin wordt bewoond. De zaal was in de tijd van prins Willem V en Wilhelmina van Pruisen zijn slaapkamer. Maar de prins besloot er een ontvangstruimte in Japanse stijl van te maken. De ruimte heeft een kostbare wandbetimmering van exotische houtsoorten, waarin panelen van Aziatisch lakwerk in goud op zwart zijn verwerkt. Die betimmering omlijst zijden behangsels, die versierd zijn met planten, bloemen, vogels en fabeldieren. De motieven, die waarschijnlijk waren losgehaald van Japanse kamerschermen, zijn gemaakt van damast, zijde en brokaat en vogelveren. Maar natuurlijk is er ook een Chinese Zaal, waarvan de wanden zijn bedekt met rijstpapieren behangsels die de Chinese landbouw voorstellen.
Nederland als land van vele culturen
Niet lang geleden betrok de koning het geheel gerestaureerde Oranjepaleis. Maar niet alles kon worden gerestaureerd, waaronder de originele zijden gordijnen uit de Chinese Zaal. De lange gordijnen waren zo fragiel geworden dat het beter was ze te vervangen. Men koos niet voor kopieën maar voor eigentijdse gordijnen. Of liever, nieuwe gordijnen met een eigentijds thema: Nederland als land van vele culturen. De nieuwe gordijnen worden machinaal vervaardigd in de werkplaats van het TextielMuseum in Tilburg en ze zijn bijna klaar!
Koninklijk borduren
Het museum in Tilburg is terecht trots op dit project en wijdt er een tentoonstelling aan die koningin Máxima op 30 november 2022 zal openen. Koninklijk borduren is de titel van de expositie en dat is geen loze kreet, want de koningin heeft zelf mee geborduurd aan onderdelen die later op de gordijnen worden aangebracht. Zo af en toe voegt de koningin zich bij de diverse borduurgroepjes, en werkt ze mee, de leesbril op het puntje van de neus. Niet alleen koningin Emma was een fervent borduurster, koningin Máxima dus ook. En tijdens het borduren onthulde ze aan een mede-borduurder zelfs dat de 3 prinsessen ook goed overweg kunnen met naald en draad. Een belofte voor de toekomst!
Paul Rem is kunsthistoricus en conservator op Paleis Het Loo. Hij is bestuurslid van diverse musea, internationaal erkend expert ‘Oude meubelen’ en lid van het ‘TEFAF vetting committee’. Regelmatig schuift hij aan als tafelgast in Tijd voor MAX. Lees hier al zijn columns.
(Foto: ANP)
