Hoe zit het? Hoe uit ADHD zich bij volwassen mannen en vrouwen?

Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: alleen drukke kinderen hebben ADHD, toch?

Wat zijn de kenmerken van ADHD?

ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Deze Engelse term omvat 2 belangrijke kenmerken van ADHD: concentratieproblemen en hyperactiviteit. Psychologen onderscheiden grofweg 3 hoofdvormen van ADHD. Als u het heeft, kunt u ten 1e overwegend onoplettend zijn en moeite hebben met concentreren. De 2e vorm is overwegend hyperactief/impulsief en uit zich in druk gedrag. De laatste vorm is een combinatie van beide symptomen. Degenen die een ernstige vorm van ADHD hebben, kunnen hierdoor serieuze hinder op school en op het werk ondervinden. Ook in sociaal opzicht kan het gevolgen hebben. Denk aan een verminderde zelfstandigheid, agressieve gedragsstoornissen, slaapproblemen, depressies, burn-outs, angststoornissen en moeite met relaties opbouwen.

Hoe ontstaat ADHD?

Als iemand ADHD heeft, kan dat verschillende oorzaken hebben. U kunt erfelijk belast zijn, maar omgevingsfactoren kunnen ook een rol spelen. Dat gaat om het aantal prikkels dat u op jonge leeftijd krijgt, maar ook om uw opvoeding. Heeft u bijvoorbeeld van huis uit geleerd om regelmaat en structuur in uw dag in te bouwen? Of bent u juist heel vrij, zonder regels opgevoed? Dat kan in uw latere leven een verschil maken.

Kunnen volwassenen het ook hebben?

Basisschoolkinderen die alle kanten op ‘stuiteren’, dat is misschien de bekendste vorm van ADHD-gedrag. Maar de stoornis heeft verschillende verschijningsvormen. Volwassenen kunnen pas op (veel) latere leeftijd ontdekken dat ze het hebben. Niet voor niets staat de maand oktober traditiegetrouw in het teken van ADHD-bewustwording. Op 14 oktober is er zelfs een speciale dag voor vrouwen met ADHD.

Bestaat er verschil tussen mannen en vrouwen?

De aandacht voor vrouwen met ADHD is namelijk relatief nieuw. Voor kinderen geldt dat meer jongens dan meisjes de diagnose ADHD krijgen. Op die leeftijd uit de stoornis zich vooral in lichamelijk gedrag, wat bij jongens meer opvalt dan bij meisjes. Jongens verwerken inkomende prikkels meestal door actief te bewegen. De meeste meisjes daarentegen doen dat in hun hoofd. Tussen volwassen mannen en vrouwen is er een veel minder groot verschil in diagnoses. Alleen komen vrouwen er meestal relatief laat achter. Bovendien kenmerkt ADHD zich op latere leeftijd niet door lichamelijke, maar door innerlijke onrust. Al kan het zonder adequate behandeling wel weer leiden tot fysieke klachten, zoals extreme vermoeidheid.

Wat zijn typische ADHD-kenmerken voor vrouwen?

Zo heeft Jorna Postma pas als 38-jarige ontdekt dat ze lijdt aan ADHD. Bij de meeste vrouwen vertaalt het zich niet in (hyper)actief en impulsief handelen, maar juist in vermoeidheid en uitstelgedrag. “Taakinitiatie is lastig. Dat je weet dat je iets moet doen, maar het lukt gewoon niet. Je krijgt het fysiek niet voor elkaar om ergens aan te beginnen”, vertelt Postma bij Koffietijd. “Plannen en structureren is heel lastig, als ik dat niet zomaar doe. De dag is 1 grote improvisatieshow, als ik geen goede routines heb. Andere dingen zijn emotiecontrole en impulsbeheersing. Ik zeg altijd ergens ja op, voordat ik erover na heb gedacht. En je kunt van 0 naar 100 gaan in een milliseconde, dat je in 1 keer ontploft. Het is heel vermoeiend.”

Hoe kunt u omgaan met (iemand met) ADHD?

Dat is wellicht de allerbelangrijkste vraag voor mensen met ADHD en hun omgeving. Afhankelijk van de ernst van de stoornis kunnen ze medicijnen als Ritalin gebruiken. Maar dat heeft slechts een tijdelijke werking en brengt bovendien risico op verslaving met zich mee. Psychologische hulp kan ook uitkomst bieden. Door gesprekken met deskundigen en/of lotgenoten kunnen mensen met ADHD – en hun naasten – hun stoornis beter begrijpen en een plek geven. Dit kan thuis, op het werk en in sociale situaties voor meer rust zorgen.

Waar zijn mensen met ADHD juist goed in?

ADHD zorgt niet alleen voor lasten, maar ook voor lusten. Veel ADHD’ers zijn misschien wel impulsief en snel afgeleid, maar ook bovengemiddeld creatief en sociaal. Bovendien kunnen ze zich juist vol enthousiasme en energie op een taak storten, als deze in hun interessegebied ligt. “Het grote verschil is dat wij meer interest driven (handelen uit intrinsieke interesse, red.) zijn. En anderen meer task driven (handelen uit taakbewustheid en plichtsbesef, red.)”, legt Postma uit. ”Dus als iets ons interesseert, kunnen wij in een hyperfocus raken. En bijvoorbeeld in 3 dagen een website maken.”

(Bron: GGZ Standaarden, Koffietijd, Mentaal Beter, PsyQ. Foto: Shutterstock)