Patrick Wessels: ‘Achteraf betalen: een vloek of een zegen?’

Door stijgende prijzen komen steeds meer mensen financieel in de problemen. Wie toch wil blijven kopen zou gebruik kunnen maken van achteraf betalen. Dat is bijvoorbeeld in de Verenigde Staten heel gebruikelijk met behulp van een creditcard. En hoewel we die kaart hier in Nederland veel minder gebruiken, is achteraf betalen vooral online een populair alternatief geworden. Maar is dat psychologisch wel zo’n goed idee?

Online bestellen

Online winkelen is voor veel mensen best spannend. Een bestelling plaatsen vraagt om veel vertrouwen. De webwinkel moet ermee aan de slag, het pakket meegeven aan de vervoerder en die moet dat vervolgens netjes aan de deur komen afleveren.

Hoe anders werkt dat in een winkel, waar u het product vastpakt, naar de kassa brengt en afrekent. Allemaal zonder de eigen blik een seconde van de aankoop af te hoeven wenden. Dat het online goed voelt om achteraf te betalen is wat dat betreft niet vreemd. ‘Eerst zien, dan geloven’, ten voeten uit.

Betaalmethode verschuift

Lange tijd was iDeal de populairste betaalmethode. De directe overschrijving binnen de betaalomgeving van de eigen bank werkt technisch top, dankzij de vlotte verwerking. Het vraagt tegelijkertijd om veel vertrouwen in de webwinkel, omdat het een vorm is van vóóraf betalen. Met Klarna en Afterpay is daar een alternatief bij gekomen: om áchteraf te betalen. Afrekenen hoeft pas als u de bestelling hoog en breed in huis heeft. En dus zeker weet dat het allemaal goed is gekomen.

Psychologisch prettiger: vooraf betalen

Psychologisch kan het echter helemaal geen kwaad om vooraf te betalen. Sterker nog, door vooraf te betalen ervaart u netto meer geluk van de aankoop.

Dat zit zo, het brein voelt betaalpijn op het moment van afrekenen. Dat is maar goed ook, omdat die betaalpijn ons remt om niet onbeperkt geld uit te blijven geven.

Na het moment van afrekenen probeert het brein die betaalpijn onbewust ‘goed te praten’, om tevreden te kunnen zijn met de aankoop. Na het afrekenen in een fysieke winkel trekken we de kleding zo snel mogelijk aan of gebruiken we het product dat we hebben gekocht. Dat is logisch, want zowel het uitpakken uit de verpakking, de verrassing van het eerste gebruik als het gebruiksgenot dat volgt praten de betaalpijn goed.

Voorpret

Een online aankoop of een ervaring waarop we nog een tijdje moeten wachten werkt anders. Het brein probeert de aankoop goed te praten en genereert daarom zoveel mogelijk voorpret. Zolang we nog niets in huis hebben en niet kunnen consumeren moeten we het daar immers mee doen. We dromen alvast weg bij de vakantie die we boekten (en betaalden) en kijken met de ander uit naar het avondje bioscoop waar we binnenkort naartoe gaan.

Door vooraf af te rekenen voelt het brein de noodzaak om daar alvast op voorhand van te genieten. Dankzij de voorpret verdwijnt de betaalpijn gestaag, zodat we zo snel mogelijk vergeten hoeveel geld we hebben betaald. Als de aankoop eenmaal binnenkomt of als het moment voor de ervaring aanbreekt zijn we de betaling vergeten.

Het verkrijgen van de aankoop of ervaring voelt tegen die tijd gratis, en is dus psychologisch ontzettend positief. Waar een aankoop normaal gesproken net wat prettiger voelt dan dat het betalen pijn doet (anders zouden we het niet kopen) is de balans nu veel sterker in ons voordeel. Door vooraf te betalen doet het brein mentale afschrijvingen op de betaalpijn, en genieten we extra van het moment van ontvangen of consumeren.

Ervaringen vooraf en spullen achteraf

Dat wil zeggen, het is psychologisch vooral prettig om ervaringen waar u naar uitkijkt vooraf te betalen. Die leiden het makkelijkst tot voorpret. Reken de vakantie, het weekendje weg en het avondje bioscoop dus het liefst volledig vooraf af.

Het brein heeft meer moeite om uit te kijken naar materiële aankopen. Spullen kopen maakt sowieso minder gelukkig dan ervaringen aanschaffen. Maar moet u toch spullen kopen? Dan kan het geen kwaad om die achteraf af te rekenen, mits daarvoor het geld beschikbaar is. Gebruik achteraf betalen om te wachten tot alles netjes in huis is, en reken het dan direct af. Dat kan bij de aanbieders van achteraf betalen, en steeds meer banken bieden de mogelijkheid om direct af te lossen op het krediet op de creditcard.

Consumentenpsycholoog Patrick Wessels combineert nieuwsberichten, wetenschappelijke artikelen en praktische tips, om dieper op de consumentenpsychologie in te gaan. Lees hier alle columns van Patrick Wessels. 

(Foto: Shutterstock)