Hoe zit het? Wat is koopkracht eigenlijk?

Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: wat is koopkracht eigenlijk?

Wat is koopkracht?

U heeft de term waarschijnlijk al vaak voorbij horen komen in het nieuws, in de aanloop naar Prinsjesdag bijvoorbeeld. Zo heeft het Centraal Planbureau (CPB) berekend dat de koopkracht in 2022 met 6,8 procent daalt. Let op: het gaat meestal om een landelijk gemiddelde of de cijfers van een maatschappelijke subgroep. Uw eigen koopkracht kan hiervan afwijken.

Waar bestaat koopkracht uit?

Maar wat betekent zo’n terugval van 6,8 procent concreet? Simpel gezegd draait koopkracht om wat een huishouden met zijn beschikbare financiële middelen kan kopen. Gemiddeld genomen kan er dus 6,8 procent minder gekocht worden. Inkomen, inflatie, belastingen en andere vaste lasten zijn de factoren die de koopkracht beïnvloeden. Als uw inkomsten en uitgaven onveranderd blijven, kan uw koopkracht alsnog dalen, vanwege inflatie en bijbehorende prijsstijgingen.

Hoe ziet koopkracht er in 2022 uit?

Dat laatste is anno 2022 het geval. Mede door de oorlog in Oekraïne en sancties tegen Rusland zijn de prijzen van grondstoffen en energie fors gestegen. Dagelijkse boodschappen en vaste lasten zijn hierdoor een stuk duurder geworden, wat gevolgen heeft voor de koopkracht. Deze zal dus in 2022 voor veel huishoudens afnemen, met een gemiddelde daling van 6,8 procent. Het is een sterk contrast met Prinsjesdag 2021, toen de koopkracht nog ‘ongeveer gelijk’ is gebleven. De Nederlandse economie maakt weer een pas op de plaats, na een opleving na de 1e coronagolven.

Lees ook: In Zwarte Zwanen 8: Pensioen? Veel sparen, weinig krijgen

Wat betekent dit voor u?

Met inflatie en duurdere boodschappen krijgt iedereen te maken. Maar of de koopkracht van uw eigen huishouden stijgt of daalt, hangt af van uw inkomen en bijvoorbeeld uw energiecontract. Via rekenhulpen berekenhet.nl en nibud.nl (deze is pas na Prinsjesdag weer beschikbaar) kunt u een grove indicatie van uw eigen koopkracht krijgen.

Hoe ziet de koopkracht op lange termijn eruit?

Dat is lastig om te zeggen. De economie reageert ook op de actualiteit en laat zich daardoor moeilijk voorspellen. Hoelang duurt de oorlog in Oekraïne nog? Blijft de prijs van gas en elektriciteit stijgen? Hoe zit het met de spanningen tussen Taiwan en China, met het oog op de export naar Europa? Komt er weer een coronagolf en/of lockdown?

Hoe kan koopkracht gecompenseerd worden?

Loonsverhogingen zijn een mogelijke oplossing. Niet alleen huurprijzen, maar ook salarissen en AOW-uitkeringen kunnen van tijd tot tijd een inflatiecorrectie krijgen. Dat is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan. Zo zijn werkgevers niet wettelijk verplicht om salaris van hun personeel aan de inflatie aan te passen, tenzij dat zo in de cao is geregeld. Daarnaast zijn de prijsstijgingen in 2022 zo hoog dat een gelijkwaardige inflatiecorrectie niet altijd mogelijk is. Dit is bijvoorbeeld een pijnpunt in de onderhandelingen tussen de NS en de vakbond voor spoorpersoneel. Volgens minister van Financiën Sigrid Kaag wordt het ‘hartstikke lastig’ om in te spelen op de dalende koopkracht.

(Bron: ANP, Centraal Planbureau, Rijksoverheid, Nibud, Centraal Bureau voor de Statistiek, Bereken Het, Indeflatie, NOS. Foto: Shutterstock)