De gijzeling en moord op 11 Israëlische atleten tijdens de Olympische Spelen van 1972

Op 5 september 1972, in 2022 50 jaar geleden, gijzelen Palestijnse terroristen 11 Israëlische atleten tijdens de Olympische Spelen in München. Wat de ‘vrolijke Spelen’  moeten worden, eindigt in een drama als alle 11 Israëlische atleten door de Palestijnen worden vermoord.

Politiek en sport

Politiek en sport moeten formeel gescheiden blijven. Maar in de praktijk komt daar soms weinig van terecht. Internationale sportevenementen zoals de Olympische Spelen zijn meerdere keren het toneel voor het bedrijven van politiek. Zo boycot in 1956 een aantal landen de Spelen in Melbourne vanwege internationale spanningen. Zoals de Sovjetinval in Hongarije. In 1979 valt de Sovjet-Unie Afghanistan binnen en boycotten westerse landen de Spelen van Moskou in 1980. Bij de volgende uitvoering van de Spelen in 1984, die worden gehouden in het Amerikaanse Los Angeles, boycotten veel socialistische landen het evenement.

In 1936 gebruiken de nazi’s de Olympische Spelen om nazi-Duitsland en de superioriteit van het blanke ras te promoten. Er zijn in die tijd al atleten die weigeren om deel te nemen aan de Spelen in Berlijn. Ook in verschillende landen gaan stemmen op voor een boycot. Toch worden de Spelen er gehouden. Later wordt openlijk getwijfeld of de organisatie van een dergelijk evenement wel naar nazi-Duitsland heeft mogen gaan.

Zwarte September

Als de Olympische Spelen in 1972 in West-Duitsland worden gehouden, willen de West-Duitsers er alles aan doen om de nazi-Spelen van 1936 te vergeten. Vrolijkheid en vrede moet de uitstraling zijn in een nieuw en modern democratisch land. Hierdoor lopen beveiligers niet in uniform rond, maar in een pak met een witte muts. Waardoor ze er een beetje uitzien als verklede vrouwen. Ze dragen geen wapens en er is maar weinig politie te zien. Dit om maar vooral vriendelijk over te komen. Toch zullen de Spelen van 1972 niet worden herinnerd vanwege de vrede en de vrolijkheid, maar vanwege de terroristische acties van Palestijnen en de moord op 11 Israëlische atleten.

De organisatie van de Spelen krijgt meerdere bedreigingen binnen. Ze willen dat eventuele problemen worden afgehandeld door de politie. Kan die de situatie niet meer aan, dan wordt het leger ingeschakeld, zo luidt het plan. Speciale antiterreureenheden bestaan op dat moment niet in West-Duitsland. De organisatie onderzoekt meerdere scenario’s voor eventuele calamiteiten, zoals aanslagen van de PLO, de IRA of ETA. De Palestijnse terroristische organisatie Zwarte September is op dat moment bij hen onbekend. Het is deze organisatie die de terroristische acties tegen de Israëlische atleten zal uitvoeren.

De gijzeling

De Olympische Spelen zijn 10 dagen onderweg als om 4.30 uur in de vroege ochtend van 5 september 8 Palestijnse terroristen van Zwarte September vermomd als atleten over het hek klimmen van het Olympisch dorp. Ze zijn bewapend met machinegeweren en granaten. De terroristen begeven zich naar Conolystrasse 31, waar de Israëlische atleten zijn gehuisvest. Als ze met gestolen sleutels appartement 1 willen binnengaan, ontwaakt worstelscheidsrechter Yossef Gutfreund, die de deur hoort opengaan. Hij stapt zijn bed uit en gaat op onderzoek uit. In de hal aangekomen, ziet hij gewapende mannen in de deur en roept: “wegwezen, jongens!” Hij gooit zijn volle gewicht tegen de deur om de terroristen tegen te houden. Gewichtheffer Tuvia Sokolovsky en snelwandelaar Shaul Ladany kunnen ontsnappen.

De terroristen overmeesteren Gutfreund. Worstelcoach Moshe Weinberg valt de terroristen aan, maar wordt in zijn gezicht geschoten. De terroristen dwingen hem hen te leiden naar de andere atleten. Als ze worden verzameld in appartement 1, ziet worstelaar Gad Tsobari zijn kans schoon en weet te vluchten. De gewonde Weinberg valt opnieuw de terroristen aan, die hem vervolgens doodschieten. Ook gewichtheffer Yossef Romano probeert de terroristen te overmeesteren, waarna hij wordt vermoord. In december 2015 brengt de New York Times naar buiten dat hij zou zijn gecastreerd.

Er zijn dan nog 9 Israëlische atleten in leven. Dat zijn Yossef Gutfreund, gewichtheffer David Berger, worstelaar Mark Slavin, jurylid gewichtheffen Yakov Springer, gewichtheffer Ze’ev Friedman, atletiekcoach Amitzur Shapira, worstelaar Eliezer Halfin, schiettrainer Kehat Shorr en schermtrainer André Spitzer.

Eisen en onderhandelingen

De terroristen komen met eisen. Ze willen dat Israël 234 Palestijnse gevangenen vrijlaat. West-Duitsland moet 2 leden van de linkse terreurbeweging Rote Armee Fraktion, Ulrike Meinhof en Andreas Baader, vrijlaten. Ze eisen tevens een vliegtuig dat hun naar een veilige bestemming in het Midden-Oosten moet vliegen. Terwijl de onderhandelingen bezig zijn, wordt een bevrijdingsactie afgeblazen. De voorbereidingen voor de actie zijn namelijk live te volgen op de televisie, dus ook door de terroristen. Nadat de terroristen dreigen om 2 gegijzelden dood te schieten, trekt de politie zich terug.

Onderhandeling met Palestijnse kidnapper (R).

De premier van Israël, Golda Meïr, laat intussen weten dat Israël niet met terroristen onderhandelt. De onderhandelaars van de politie zouden de terroristen een ongelimiteerd bedrag hebben beloofd voor de vrijlating. Ook zouden hooggeplaatste West-Duitsers de plaats van de atleten willen innemen. De terroristen gaan niet op de voorstellen in. De onderhandelaars mogen een delegatie sturen, die in het appartement met de gegijzelden kunnen praten.

Scherpschutters

De terroristen komen met een nieuwe eis: ze willen naar het Egyptische Caïro vliegen. Ook al heeft de Egyptische premier laten weten dat zijn land niet wil worden betrokken in de gijzelingsactie, doen de onderhandelaars alsof een vrije aftocht naar dat land is gegarandeerd. Om 22.00 uur leiden de terroristen de 9 overgebleven geblinddoekte en vastgebonden gegijzelden naar buiten. Ze stappen in een bus, die ze naar klaarstaande helikopters brengen. Ze worden vervoerd naar vliegveld Fürstenfeldbruck, dat zo’n 25 kilometer is verwijderd van het Olympisch dorp.

Op het vliegveld willen de West-Duitse autoriteiten met scherpschutters een einde maken aan de gijzeling. Er zijn er maar 5, terwijl er 8 gijzelnemers zijn. De scherpschutters hebben geen opleiding tot scherpschutter gehad, zijn niet goed opgesteld en kunnen niet communiceren met elkaar en met hun leidinggevenden. Tevens beschikken ze niet over de juiste wapens en hebben ze geen nachtkijkers.

Valstrik en vuurgevecht

In de klaarstaande Boeing 727 bevinden zich 17 politieagenten, die zijn verkleed als personeel van Lufthansa. Die moeten de gijzelaars overmeesteren als ze aan boord zijn. Op het allerlaatste moment besluiten ze echter het vliegtuig te verlaten, zonder hun leidinggevenden daarvan op de hoogte te stellen. Hierdoor zijn alleen de 5 scherpschutters over om de klus te klaren. Gepantserde voertuigen die zouden moeten helpen in de bevrijdingsactie van de Israëlische atleten, komen te laat, omdat ze vast zitten in het verkeer. De slechte voorbereiding en uitvoering van de bevrijdingsactie leiden tot een ramp.

De helikopters komen om 22.30 uur aan op het vliegveld. 2 terroristen inspecteren het vliegtuig en zien dat het leeg is. Ze beseffen dat het een valstrik is en rennen naar de andere terroristen terug. Dan schiet een scherpschutter op 1 van hen, waarna een vuurgevecht uitbreekt. Een aantal terroristen wordt gedood, evenals een politieagent. De bemanning van de helikopters vlucht, maar de Israëlische atleten zijn geblinddoekt en vastgebonden aan elkaar. Na schoten over en weer, waarbij de terroristen schijnwerpers kapot schieten, komt het tot een patstelling.

Overige Israëlische atleten gedood

Om middernacht laten de autoriteiten weten dat de gijzeling is beëindigd en dat alle gegijzelden zijn bevrijd en de terroristen zijn gedood. Dit blijkt echter zeer voorbarig. Want vlak na middernacht gooit een terrorist een handgranaat in 1 van de helikopters. Alle Israëlische atleten, op David Berger na, overleven de aanslag niet. Berger overlijdt vlak daarna als gevolg van het inademen van rook. Een 2e terrorist schiet in de 2e helikopter van dichtbij de overige 5 Israëlische gegijzelden dood.

Dan komen de gepantserde voertuigen aan. Ze kunnen niet communiceren met de aanwezige agenten en scherpschutters. Een scherpschutter schiet een terrorist dood. Vanwege dat vuurgevecht op het vrijwel donkere vliegveld, reageren agenten vanuit 1 van de gepantserde voertuigen met schoten. Een piloot van een helikopter en een scherpschutter raken gewond, waarschijnlijk door eigen vuur. Op 6 september 1972 om 00.30 uur is het schieten voorbij. In totaal zijn 11 Israëlische atleten gedood, evenals 1 West-Duitse agent. Ook hebben 5 terroristen het leven gelaten en zijn er 3 gevangen genomen.

Foto van 6 september 1972, de vlag hangt halfstok.

“The Games Must Go On”

De Spelen zijn op 5 september onderbroken vanwege de gijzelingsactie. Op 6 september wordt een herdenkingsceremonie gehouden. In een toespraak laat IOC-voorzitter Avery Brundage weten dat de Spelen doorgaan, “The Games Must Go On”. Dit besluit komt het IOC op grote kritiek te staan. Door het afbreken van de Spelen wordt de kans op een gijzeling of een aanslag bij een volgende Olympische Spelen groter worden, zo luidt de redenering.

IOC-voorzitter Avery Brundage tijdens zijn toespraak.

Sporters kunnen zelf kiezen om te vertrekken. Een aantal doet dat ook. Het Israëlisch Olympisch team keert naar huis met 11 vermoorde atleten.

Het Israëlische team vertrekt.

Vergelding, liquidaties en oprichting antiterreureenheden

Als vergelding bombardeert Israël op 8 september PLO-bases in Libanon en Syrië, waarbij veel doden vallen. Op 29 oktober kapen Palestijnse terroristen een vliegtuig van Lufthansa. Ze eisen de vrijlating van de 3 overgebleven terroristen. De West-Duitse autoriteiten gaan direct in op de eis, waarna de 3 als helden worden onthaald in Libië. Israël is woedend en zegt dat de West-Duitsers hebben “gecapituleerd voor terrorisme”.

Israël besluit de overgebleven terroristen en hun handlangers te liquideren. 2 terroristen op de lijst van 15 weten de dans te ontspringen, onder wie Abu Daoud, het brein achter de gijzelingsactie. Hij overlijdt in 2010. Jamal Al-Gashey is de enige overgebleven terrorist die heeft deelgenomen aan de terroristische acties die nog in leven is. Hij leeft waarschijnlijk ergens ondergedoken in Noord-Afrika.

Abu Daoud in het midden.

Als gevolg van de terroristische aanslagen van de Palestijnen wordt in West-Duitsland de antiterreureenheid GSG 9, Grenzschutzgruppe 9, opgericht. Ook Nederland besluit een antiterreureenheid op te richten. Dat wordt de BBE, de Bijzondere Bijstandseenheid, die is ingezet bij de gijzelingsacties van Molukkers in de jaren 70.

(Bron: Andertijden.nl, Historianet.nl, Duitslandinstituut.nl, NOS.nl, Britannica.com, Wikipedia. Foto’s: ANP)