Week van de Nieuwswijsheid: hoe weet u of het nieuws klopt?
Publicatiedatum: 14 maart 2022
Mediamuseum Beeld en Geluid Den Haag, onderdeel van het instituut Beeld en Geluid in Hilversum, organiseert van 14 tot en met 18 maart 2022 de Week van de Nieuwswijsheid. Om de eigen ‘nieuwswijsheid’ te bevorderen is het belangrijk om te weten hoe u zelf kunt controleren of het nieuws dat tot u komt klopt. Hoe u dit kunt achterhalen? Wij hebben een aantal tips op een rij gezet.
Bekijk de bron van het nieuws
Het kan ontzettend lastig zijn om te weten te komen of een nieuwsfeit 100 procent klopt, of dat er misschien nog ergens een los eindje te vinden is. Iets wat in elk geval houvast kan bieden is op zoek gaan naar de bron die genoemd wordt in een artikel. Stel dat een nieuwssite een artikel schrijft over nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dan kan het handig zijn om zelf naar de website van het CBS te gaan om te kijken of u daar een publicatie over de cijfers vindt of de cijfers zelf.
Op die manier weet u zeker of de informatie in het nieuwsartikel klopt.
Bezoek factcheck-sites
Op het internet zijn heel veel zogenoemde factcheck-sites te vinden. Dat zijn websites waarop allerhande (geponeerde) feiten tegen het licht worden gehouden. Neem bijvoorbeeld de site factchecknederland.nl. Dat is een Nederlandstalige factcheck-site van de Franse persdienst AFP. De Nederlandse tak bestaat uit journalisten die constant nieuwsfeiten checken op juistheid. Vervolgens publiceren zij daarover op de site.
Ook de Universiteit Leiden heeft een dergelijk initiatief: Nieuwscheckers. Het doel is om twijfelachtige beweringen te controleren en om het lezerspubliek te leren hoe zij zelf een kritische blik ontwikkelen. Dit is erg belangrijk, want hierdoor kunt u discutabele berichten er sneller uitpikken.
Daarnaast hebben ook verschillende grote Nederlandse mediabedrijven factcheckers in dienst. Nieuwssite nu.nl heeft bijvoorbeeld een rubriek waarbij nieuwsfeiten onder de loep worden genomen. In Vlaanderen bestaan er overigens ook soortgelijke initiatieven. Bezoek bijvoorbeeld eens Factcheck Vlaanderen.
Zoek een betrouwbare bron
Stuit u zelf op een twijfelachtig bericht en kunt u niet direct vinden wie of wat de bron is? Het kan in dat geval handig zijn om na te gaan welke partij een autoriteit is op dit gebied. Een voorbeeld: u vindt online een bericht over dat de hoeveelheid eikenprocessierupsen weer explosief toeneemt in Nederland. Er staat niet bij in welk deel van het land precies en een bron wordt ook niet duidelijk genoemd. U kunt in dit geval naar de website van de Universiteit Wageningen gaan, omdat hier wetenschappers aan verbonden zijn die zich onder andere bezighouden met dit beestje. U kunt de site van de universiteit dan als een soort zoekmachine gebruiken en zodoende proberen te achterhalen of er inderdaad weer meer eikenprocessierupsen zijn. Uiteindelijk kunt u er dan zodoende achterkomen dat het bericht dat u heeft gelezen niet waar is.
Nadeel van deze manier is wel dat u moet weten welke instantie een autoriteit is. Het kan dus wat zoekwerk vergen. Meestal zijn grote, landelijk bekende organisaties een goed startpunt. Surf bij onbetrouwbaar ogend nieuws over de bankenwereld bijvoorbeeld naar de site van De Nederlandsche Bank om te controleren of zij er ook iets over melden.
Nepnieuws herkennen
Naast incomplete nieuwsfeiten of nieuwsfeiten zonder juiste context, bestaat er ook nog zoiets als nepnieuws. Dat zijn geen journalistieke missers of slordigheden, maar valse informatie die expres de wereld in wordt gezonden. Dit soort ‘nieuws’ is soms lastig te herkennen, maar er zijn wel een aantal herkenningspunten. Ga bijvoorbeeld na of het bericht ook ergens anders staat. Als het gaat om een echt onderzoek of iets in die richting, dan wordt er sowieso door meerdere grote media over bericht. Nog meer aandachtspunten vindt u in onze digitip over nepnieuws en op de site van de Rijksoverheid.
Op 14 maart 2022 besteedt het MAX/NPO Radio 5-radioprogramma De MAX! aandacht aan de Week van de Nieuwswijsheid. U hoort De MAX! elke werkdag tussen 18.00 en 20.00 uur.
(Bron: Rijksoverheid, genoemde factcheck-sites, archief, Beeld en Geluid Den Haag. Foto: Shutterstock)
