Wetenswaardigheden over slaapwandelen

1 op de 3 mensen doet het een keer in zijn of haar leven: slaapwandelen. De precieze oorzaak is niet bekend, maar vaststaat dat er een genetische aanleg kan zijn. We hebben allerlei wetenswaardigheden erover op een rij gezet.

Slaapstoornis

Slaapwandelen is een slaapstoornis, in medische termen somnambulisme genoemd, waarbij iemand tijdens het slapen fysieke activiteiten uitvoert. Het kan op elke leeftijd optreden, maar meer kinderen dan volwassenen hebben er last van. Het gebeurt het meest bij kinderen tussen 4 en 12 jaar. Meestal gaat slaapwandelen in de puberteit vanzelf over. Bij volwassenen daalt het percentage dan ook tot zo’n 2 tot 4 procent. Vaak hebben volwassen die slaapwandelen dit ook als kind gedaan. Er is veel onderzoek naar gedaan, maar er is nog veel onduidelijk. Dit komt onder andere doordat de delen van de hersenen waarvan wordt aangenomen dat ze bij het slaapwandelen betrokken zijn, niet eenvoudig te onderzoeken zijn.

Wat doen mensen als ze slaapwandelen?

Wat mensen doen tijdens het slaapwandelen kan gaan van rechtop in bed zitten en onduidelijk praten, tot zich aankleden, rondlopen en allerlei activiteiten zoals schoonmaken of zelfs fietsen. Meestal gebeurt dit met de ogen open, maar hebben zij wel een wazige blik. Het slaapwandelen begint binnen 1 tot 3 uur na het inslapen en duurt meestal minder dan 10 minuten. Waarna weer verder geslapen wordt, soms op een totaal andere plek. Het slaapwandelen kan meerdere keren per nacht gebeuren.

Dromen mensen tijdens het slaapwandelen?

Het slaapwandelen vindt plaats tijdens de fase van diepe non-REM-slaap. Tijdens deze fase zijn mensen moeilijk wakker te maken. En niet tijdens de REM- of droomslaap. Het heeft dus niets met dromen te maken.

Weten mensen wat ze doen als ze slaapwandelen?

Een slaapwandelaar herinnert zich meestal niets van de nachtelijke escapades. Mensen die slaapwandelen nemen wel waar, maar niet zoals het echt is, omdat ze in een slapende toestand zijn, legt dr. Roselyne Rijsman, neuroloog in het Haagse HMC uit aan RTL Nieuws. Dat ze vrij complexe handelingen kunnen uitvoeren is volgens Rijsman te verklaren: “Bepaalde delen van je hersenen staan in slaapstand en andere delen niet. Hoe dat kan weten we alleen niet.” Er is ook verschil tussen slaapwandelaars. Tegenover Quest vertelt slaaparts Angelique Pijpers van Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe dat waar slaapwandelaars zich wel en niet bewust van zijn per persoon verschilt. Dat is ook de reden waarom de één tevergeefs aan een slot van een raam blijft morrelen terwijl een ander zelfs zo alert is een verstopt sleuteltje uit een la te vissen.

Lees ook: Voldoende geslapen en toch moe? Dit zijn mogelijk oorzaken

Oorzaken slaapwandelen

Bepaalde omstandigheden verhogen de kans op slaapwandelen. Zoals slaaptekort, stress, alcohol en bepaalde medicatie. Bij kinderen kunnen factoren als koorts, vermoeidheid en angst een rol spelen.

Slaapwandelen voorkomen

Om de kans op slaapwandelen te verminderen kan het één en ander gedaan worden:

• Vaste bedtijden
• Voldoende uren slapen
• Rustige en donkere omgeving creëren voor en tijdens het slapen
• Slaap-waaktherapie
• Ontspannings- of gedragstherapie
• Voor het slapen niet teveel lichamelijke inspanning
• Emotionele prikkels vermijden
• Goed leren omgaan met spanningen en stress
• Geen alcohol of drugs gebruiken
• In sommige gevallen kan medicatie helpen

Mag u iemand die slaapwandelt wakker maken?

Sommige mensen ontwaken al als het licht wordt aangedaan, terwijl anderen met geen mogelijkheid wakker te maken zijn. Het is ook niet altijd een goed idee iemand die slaapwandelt wakker te maken. Soms wordt dit als bedreigend ervaren en raken mensen die slaapwandelen ervan in paniek of kunnen ze zelfs agressief reageren. Als het lukt kunt u iemand die slaapwandelt het beste rustig terug naar bed begeleiden. Praat een slaapwandelaar tegen u of wil diegene u bijvoorbeeld mee naar buiten nemen, omdat ‘het huis in de fik staat’, dan is het volgens Pijpers het verstandigste om een beetje mee te praten. Het brandende huis is voor de slaapwandelaar op dat moment realiteit en als u er tegenin gaat kan die persoon radeloos reageren. Het is vaak een proces van uitproberen óf en hoe u een slaapwandelaar moet wekken. Maar gevaarlijk voor de slaapwandelende persoon zelf is het in elk geval niet, benadrukt Pijpers.

Slaapwandelen veiliger maken

Omdat mensen die slaapwandelen soms wel gevaarlijke toeren uithalen, zoals van een balkon of uit een raam stappen, is het verstandig om voorzorgsmaatregelen te nemen. Doe ramen en deuren op slot en zet er eventueel een alarm op. Haal obstakels en scherpe voorwerpen uit de slaapkamer en directe omgeving. Ook bestaat er een speciale sensormat, die naast het bed geplaatst kan worden en waarbij een alarm afgaat als de persoon uit bed stapt. Helaas zijn voorzorgsmaatregelen niet altijd een garantie dat een slaapwandelaar zichzelf of u niet verwondt. Ook kan het een partner zorgen geven of nachtrust kosten. Dus als het een probleem voor diegene of u zelf is, kan het raadzaam zijn de hulp in te roepen van een expert.

(Bron: Quest, RTL Nieuws, GGD Utrecht, Medisch Spectrum Twente, Ruysdael slaapkliniek)