Ted van Essen: hoe bestrijd je een virus?

Voor ontstekingen door bacteriën bestaan antibiotica, al sinds de Tweede Wereldoorlog. De uitvinding van de penicilline door Fleming in 1928 leidde pas in de jaren 40 tot commerciële toepassing. Het gaf een ommekeer in de genezing van de schotwonden van de militairen en daarmee een enorme voorsprong aan de geallieerden.

Antibiotica

Sindsdien zijn er vele soorten antibiotica tegen allerlei bacteriën ontwikkeld. Maar bacteriën pasten zich aan en werden resistent voor die medicijnen. Het wordt steeds moeilijker om voor ontstekingen nog bruikbare antibiotica te vinden. Dat is een grote bedreiging voor de mensheid.  Als daarvoor geen oplossing komt, zullen we weer net als in het begin van de vorige eeuw veel mensen overlijden aan ziektes waarvoor geen vaccinatie mogelijk is.

Antivirale medicijnen

Virussen zijn veel lastiger te bestrijden. Een bacterie heeft een eigen stofwisseling, die je met een antibioticum kan ontregelen, maar virussen zijn eigenlijk dode dingen: pas in een lichaamscel komen ze tot leven. Ze vermenigvuldigen zich door gebruik te maken van de stofwisseling van de cel. En bestrijden daarvan kan dus ook de lichaamscel aantasten. Toch bestaan er gelukkig wel medicijnen tegen virussen, maar de ontwikkeling ervan duurt vaak lang. Gelukkig is aids nu onder controle, maar het heeft tientallen jaren geduurd voor het goede antivirale middel was gevonden. En je moet het blijven innemen, want het hiv-virus gaat daarmee niet weg.

Influenza

Tegen het griepvirus bestaat ook een middel, oseltamivir. Dat werd tijdens de Mexicaanse griep veel voorgeschreven, maar tijdens de jaarlijkse griepepidemieën wordt het nauwelijks gebruikt in Nederland.  Dat middel moet, zoals zo vaak bij virusziektes, zo snel mogelijk genomen worden. Het remt de vermenigvuldiging van het virus, maar als dat al een paar dagen aan de gang is, ben je te laat. Dan is het lichaam al zover ontregeld, dat je afweer tegen het virus de meeste klachten geeft. Als je dat oseltamivir binnen 48 uur na het begin van de klachten inneemt, duurt de griep gemiddeld een dag minder en heb je mogelijk wat minder kans op complicaties. Daarover is net een nieuwe richtlijn gepubliceerd.

Testen

Griepachtige klachten kunnen door verschillende virussen veroorzaakt worden en dat oseltamivir helpt alleen tegen het influenzavirus. Dan moet je dat wel aantonen met een testje van wat neusslijm en dat doen we eigenlijk nooit.  Maar sinds de COVID-19 pandemie testen we juist heel veel mensen en het lijkt logisch dat we in de teststraat van de GGD niet alleen naar het corona-virus, maar ook naar het influenzavirus gaan zoeken.

Corona

Ook voor covid komen er antivirale middelen aan. Voor het nieuwe middel molnupiravir is net een zogenaamd ‘rolling review’ aangevraagd bij het Europese Geneesmiddelen Agentschap, EMA. Dat betekent dat ze nu al de aanvraag voor registratie beginnen te beoordelen, ook al lopen de onderzoeken nog. Maar wat zou het fijn zijn als we covid met een antiviraal middel kunnen behandelen, zodat een ziekenhuisopname hopelijk te voorkomen is. Als alles meezit kunnen we dat in het voorjaar wellicht gaan gebruiken.

Voorkomen is natuurlijk beter dan genezen, maar helaas werken coronavaccins niet bij iedereen. Voor die mensen zou zo’n antiviraal middel een uitkomst zijn, als je er tenminste snel bij bent, net als bij griep.