Veel kwallen aan de kust, maar hoe behandelt u een kwallenbeet?

Wie in het voorjaar en de zomer over het strand wandelt, heeft goede kans aangespoelde kwallen te zien liggen. Maar hoe komen kwallen op het strand? Kunnen ze dan nog bijten en wat kunt u doen tegen een kwallenbeet?

Niet zwemmen maar pulseren

Kwallen zijn neteldieren, ongewervelde dieren met (giftige) netelcellen. Ze hebben een parapluvormig lichaam met tentakels en komen in alle grote zeeën en oceanen voor. Gek genoeg kunnen ze niet zwemmen. Ze verplaatsen zich door pulserende bewegingen die hen voortstuwt en ze laten zich meevoeren door de stroming van de zee. Het liefst leven kwallen ver van de kust af, in het diepe zeewater.

Oostenwind

Hoe komt het dat kwallen dan toch aanspoelen op het strand? De wind speelt daar een belangrijke rol in. Als het oostenwind (aflandige wind) is, wind van land naar de zee, ontstaat er een onderstroom. De bovenste laag van het water wordt dan door de wind van het land af geduwd, terwijl de onderstroom naar het land toe gaat. In die onderstroom bevinden zich de kwallen, met als gevolg dat ze aanspoelen op het strand. Het kwallenseizoen is van april tot november.

Groeiende kwallenpopulatie

In 2021 lijken er meer kwallen dan ooit tevoren aan te spoelen. De oorzaak van de groeiende kwallenpopulatie komt door klimaatverandering en overbevissing. Door de opwarming is de zee warmer en is er meer plankton te vinden. Dat zijn precies de factoren waarbij de kwal goed gedijt. Daarnaast verdwijnt door overbevissing de natuurlijke vijand van de kwal, de haring, tonijn en zalm.

Tentakels met giftige stof

De tentakels van kwallen zitten vol netelcellen met daarin een giftige stof. En hoewel het een kwallenbeet heet, bijt de kwal niet letterlijk. Zodra we met de tentakels in aanraking komen schiet de kwal een giftige, irriterende stof af als harpoentjes. Dat is de stof die een stekende pijn geeft en de huid irriteert. Soms blijven de pijltjes, cellen, op de huid liggen, maar zijn ze nog wel actief. En ook al droogt een kwal die op het strand ligt binnen enkele uren uit en gaat hij dood, de tentakels blijven nog lang daarna actief.

Kwallen bijten niet, maar schieten

Niet alle kwallen bijten. Toch is het volgens Julia van Beinum van Stichting ANEMOON geenzins aan te raden om welke kwal dan ook aan te raden. “De oorkwal en zeepaddenstoel bijten bijvoorbeeld niet. De Kompaskwal, met name de blauwe haarkwal en gele haarkwal, steken behoorlijk. Zuidelijke kwallen, zoals de kubuskwallen zijn veel gevaarlijker. Berucht is de Australische zeewesp. Maar ook het Portugees oorlogsschip, dat is eigenlijk een hele kolonie, kan gevaarlijk zijn”, aldus Van Beinum tegen het AD.

Wat kunt u doen bij een kwallenbeet?

Op zich is een kwallenbeet niet gevaarlijk, alleen als u allergisch bent. Bent u gebeten, spoel dan de huid af met zeewater, niet met gewoon kraanwater, dat verergert de klachten. Indien voorhanden warm water (wat verdraagzaam is voor de huid). De warmte breekt de eiwitten van het gif af. Liggen er nog cellen/tentakels op de huid, ga niet wrijven. Schraap ze van de huid af met een pincet of gebruik een (bank)pas. U kunt de huid insmeren met middelen die helpen tegen jeuk na een insectenbeet. Krijgt u klachten als hoofdpijn, overgeven en ademhalingsproblemen, neem dan direct contact op met de huisarts. Dit kan duiden op een allergische reactie.

De website Kwallenradar.nl houdt dagelijks bij waar zich de meeste kwallen bevinden aan de Nederlandse kust.

(Bron: AD, Kwallenradar.nl, Rode Kruis)