Josine Droogendijk: Royals aan de andere kant van de lens

Koningin Máxima komt heel authentiek over, maar tijdens publieke optredens vervult ze natuurlijk wel een rol. Lief glimlachen naar de camera’s, belangstellend luisteren naar toespraken: het hoort er allemaal bij. Juist daarom vind ik de foto’s die werden vrijgegeven ter gelegenheid van haar vijftigste verjaardag ook zo mooi. De blik in Máxima’s ogen is zó ontwapenend, zó anders, dat er eigenlijk maar één iemand de fotograaf kan zijn: koning Willem-Alexander. En dat is hij dan ook.

Glamourshoot

Aan het hof is er altijd wel een potje met geld over voor een luxe glamourshoot. Tegenwoordig maken de royals daar slechts zelden gebruik van, maar in de jonge jaren van koningin Wilhelmina staan de zaken er nog heel anders voor. Camera’s zijn in die tijd zeker geen gemeengoed, laat staan goede camera’s die elk werkbezoek van minuut tot minuut kunnen vastleggen. Een groot deel van Wilhelmina’s imago wordt dus bepaald door de officiële portretten die vanuit het hof worden vrijgegeven. En die stralen doorgaans flink wat glamour uit.

Een sprookje maar niet té

Als prins Bernhard in de jaren 30 zijn intrede doet aan het Nederlandse hof, staan de zaken er wel wat anders voor. Politieke onrust en de financiële crisis hebben geleid tot een flinke versobering aan het Nederlandse hof. De officiële portretten van de Oranjes mogen heus nog wel iets weg hebben van een sprookje, maar het moet vooral niet té worden.

Bij werkbezoeken wordt er inmiddels al wel gefotografeerd en wat prins Bernhard heel slim doet is het introduceren van zelfgemaakte familiefoto’s. De eerste stapjes van Beatrix, een schattig lachje van Irene: alles legt hij vast op de gevoelige plaat. In de oorlog gaat de prins daar mee door. Met de juiste bedoelingen, maar door de gezellige familiekiekjes ontstaat ook het onjuiste beeld dat koningin Juliana in de Tweede Wereldoorlog zich uitsluitend bezig houdt met moederen. Van haar inzet voor haar thuisland krijgen maar weinig mensen wat mee.

Zelfgemaakte beelden

Na de Tweede Wereldoorlog pakken de fotografen die er nog zijn de draad weer op. Met betere camera’s staan ze langs de kant om werkbezoeken minutieus vast te leggen. Het belang van zelfgemaakte foto’s neemt daarmee weer af, maar dat is voor de Oranjes geen aanleiding om de camera’s dan maar neer te leggen. In tegendeel zelfs. Pieter van Vollenhoven maakt tot op de dag van vandaag de mooiste natuurfoto’s en prins Claus vulde door de jaren heen ook hele stapels met fotoalbums.

Gelukkig maar, want de zelfgemaakte beelden laten een kant van prinses Beatrix zien die we anders niet hadden gekend. Mijn favoriet is deze foto waar de prinses losjes lachend in de lens kijkt, terwijl ze met haar handen om haar knieën haar kleurrijke maxi-rok in bedwang houdt..

Wat willen ze écht vertellen?

In de jaren 70 en 80 poseert prinses Beatrix ook meermaals met een warme coltrui voor haar man. Aan die beelden moest ik denken toen Máxima’s verjaardagsfoto’s werden vrijgegeven. Zou de overeenkomst toeval zijn of niet? Maar toen ik langer keek, drong ook een andere vraag zich bij mij op: Wat willen Willem-Alexander en Máxima met de nieuwe portretten eigenlijk écht vertellen? Zijn het gewoon wat gezellige kiekjes of schuilt er vooral een slim communicatieplan achter?

Dat laatste zou zomaar het geval kunnen zijn, want hoewel het Griekenland-debacle voor mij inmiddels wel verleden tijd is, laten de peilingen zien dat de Oranjes voorlopig echt nog wel op hun tellen moeten passen. De grens tussen koninklijk en jetset is nog nooit zo dun geweest. Een glamourshoot met avondjurken, diademen en andere tierelantijnen zou zomaar de spreekwoordelijke druppel kunnen zijn, terwijl de zelfgemaakte verjaardagsportretten zich juist richten op een sterk wapen van de Oranjes: Máxima’s sprankelende persoonlijkheid.

Portretten van eigen makelij

De kans dat we ooit meer te weten komen over het hoe en wat van de portretten is klein. Maar wat ik wél zeker weet, is dat we in de toekomst nog veel vaker portretten van eigen makelij zullen gaan zien. Van Amalia weten we dat ze graag fotografeert en zelfs een eigen Instagram-account heeft met natuurfoto’s. Die hobby deelt ze inmiddels met heel wat koninklijke collega’s.

Prinses Mary van Denemarken bijvoorbeeld. De verjaardagen van haar kinderen worden steevast gevierd met een mooie serie zelfgemaakte portretten. Ik snap dat wel. Na een professionele shoot met mijn kinderen ben ik steevast compleet uitgeteld, terwijl de leukste beelden vaak op een ongedwongen moment worden geschoten. Met vieze handen, met snottebellen, maar ook met een brede schaterlach. Hertogin Catherine is om die reden inmiddels ook overgestapt op zelfgemaakte foto’s, en Meghan trouwens ook. Maar waar Catherine haarscherpe foto’s van hoge kwaliteit aflevert, kiest haar schoonzus liever voor gefilterde kiekjes waarop het gezicht van Archie bijna niet zichtbaar is. Het zoveelste bewijs dat een foto vaak meer zegt dan 1000 woorden.

(Bron foto’s: Nationale Archief, Rijksvoorlichtingsdienst, prins Claus, Z.M. de Koning, ANP, Duchess of Cambridge)