Jan Slagter: ‘TV verbindt en geeft vertrouwen’

Iedere ochtend klikt ‘heel Hilversum’ bij het ontbijt nerveus de kijkcijfers aan van de televisieavond ervoor, verzameld door de Stichting KijkOnderzoek/SKO. Kijkcijfers zijn niet heilig, maar zijn wel een belangrijke indicatie of een programma heeft ‘gescoord’ binnen de doelgroep. Wanneer die cijfers aan het eind van het jaar door de SKO op een rij worden gezet, levert dat interessante inzichten op in de ontwikkeling van het televisiekijken in Nederland.

Aan de buis gekluisterd

Dat 2020 een jaar was waarin Nederlanders massaal thuisbleven vanwege het coronavirus, is terug te zien in het kijkgedrag. Niet alleen werd méér tijd voor het televisiescherm doorgebracht, de kijktijd werd ook nog eens ánders besteed dan in 2019.

Live kijken, dus direct kijken naar een programma op het moment van uitzenden, was enige jaren aan het dalen. Door sommige criticasters werd live-tv zelfs doodverklaard. En kijk nu eens: tegen de dalende trend in werd in 2020 evenveel live gekeken als in het jaar ervoor. De gemiddelde live kijktijd per dag naar televisiezenders was 135 minuten. De uitgestelde kijktijd steeg van 20 naar 24 minuten per dag. Dit betekent dat de totale kijktijd naar televisiezenders (live + uitgesteld) 4 minuten toenam in 2020, waarbij vooral meer uitgesteld gekeken werd op de uitzenddag zelf.

Meer Netflixen

Een nog grotere stijging laat de schermtijd zien. De totale tijd die voor het televisiescherm werd doorgebracht was gemiddeld 206 minuten per dag (3 uur en 26 minuten). Dit is 14 minuten meer dan in 2019, toen de schermtijd nog 192 minuten was. Naast het kijken naar televisiezenders (inclusief live en uitgesteld kijken) zit in de tv-schermtijd ook de tijd die wordt besteed aan het bekijken van bijvoorbeeld video on demand diensten (o.a. Netflix, Videoland en Disney+).

Honger naar nieuws

De televisie wordt door de Nederlander beschouwd als een middel om zich te ontspannen en amuseren, maar vooral ook als belangrijke en betrouwbare nieuws- en informatiebron. Dat kwam duidelijk tot uiting in het coronajaar 2020. Van de totale kijktijd werd maar liefst 27% besteed aan het kijken naar nieuws- en actualiteitenprogramma’s. In 2019 was dit nog 21%. Het hoogtepunt lag in de periode 16 t/m 29 maart, toen maar liefst gemiddeld 9,1 miljoen kijkers per avond afstemden op nieuws en actualiteiten, 2,5 miljoen kijkers meer dan in dezelfde periode het jaar ervoor! Gemiddeld over geheel 2020 keken elke avond 6,9 miljoen mensen naar dit type programma’s. In 2019 waren dat 6,1 miljoen kijkers per avond.

8,6 miljoen kijkers voor extra Journaal

In verband met de coronacrisis is vanaf 12 maart een groot aantal extra journaals uitgezonden. De meest bekeken uitzendingen waren de persconferenties waarin het kabinet (aanvullende) maatregelen bekendmaakte, toespraken van premier Rutte en de toespraak van koning Willem-Alexander op 20 maart. Boven alles uit stak de uitzending van 14 december waarin premier Rutte de tweede lockdown aankondigde. Deze toespraak had gemiddeld 6.035.000 kijkers en inclusief uitgesteld kijken 8.603.000 op de zenders NPO 1, RTL 4, RTL Z en SBS 6 samen.

Moment van troost en verbinding

Toch was dit niet het programma met het hoogste aantal kijkers. Dat was namelijk de Nationale Dodenherdenking van 4 mei 2020 met de indrukwekkende woorden van de koning. Het totaal aantal kijkers dat dit programma bereikte was 7.874.000. Voor mij een bewijs dat het gemeenschappelijk – maar in aparte huiskamers – op televisie bijwonen van deze emotionele gebeurtenis, die afgelopen jaar plaatvond middenin de dreigende coronapandemie, de Nederlanders een gevoel van verbondenheid en saamhorigheid gaf.

Heel Holland Bakt in top-3

De uitzending van Heel Holland Bakt op 9 februari kwam trouwens met gemiddeld 4.098.000 kijkers op de derde plaats van de best bekeken programma’s van het afgelopen jaar. Best iets om trots op te kunnen zijn! In de doelgroep 65-plus waren overigens de meest bekeken programma’s van 2020 het Journaal Extra van 14 december, het NOS Journaal van 8 uur. van 22 maart en De Wereld Draait Door van 23 maart.

(Bijna) sportloos jaar

In een jaar zonder Olympische Spelen, zonder Eredivisie, Champions League en EK Voetbal en niet te vergeten Max Verstappen op Zandvoort, was de voetbalwedstrijd Nederland – Bosnië en Herzegovina van 15 november 2020 met gemiddeld 2.782.000 kijkers de meest bekeken sportuitzending van 2020.

Publieke Omroep trekt meer kijkers

Het marktaandeel in de avond (18.00 tot 24.00 uur) van de Publieke Omroep steeg van 37,2 naar 37,7%. RTL Nederland steeg van 26,3 naar 27,9% en het marktaandeel van Talpa TV (de SBS-zenders) daalde van 20,5 naar 19,6%. De zender NPO 1 heeft het hoogste marktaandeel, zowel gedurende de dag (24,1%) als de avond (25,0%).

Ouderen thuis bij Publieke Omroep

Binnen de Nederlandse bevolking zijn vrouwen licht in de meerderheid: er zijn 99 mannen op elke 100 vrouwen. En die verhouding weerspiegelt zich in het tv-publiek: er kijken meer vrouwen dan mannen televisie: 53% van de kijkers is vrouw. Bij de publieke omroep is dat ongeveer gelijk: 53,4% vrouw, 46,5% man. Maar naar RTL en Talpa kijken relatief meer vrouwen: resp. 56,6% en 56,0%.

Het kijkerspubliek van alle zenders samen bestaat voor 30,9% uit 50- tot 64-jarigen en voor 37,0% uit 65-plussers (samen 67,9% 50-plus). De Publieke Omroep trekt in het algemeen een ouder publiek: 28,2% 50-64 jaar en 47,9% 65-plus (samen 76,1% 50-plus, dus ruim driekwart van de kijkers naar de Publieke Omroep is 50 jaar of ouder).