Column Paul Rem: Familietradities

Kerst 2020… Traditiegetrouw vormt het kerstfeest, samen met Oud-en-nieuw, de afsluiting van het jaar. Iedereen wordt in december een beetje weemoediger, vrediger, verdrietiger, want het jaar loopt ten einde en velen maken de balans op van het afgelopen jaar. Dit was een memorabel jaar. Een jaar met weinig winnaars en met veel verliezers. Velen hebben een dierbare moeten betreuren, anderen zagen hun verdiensten verdampen en raakten zelfs in een faillissement. Eenzaamheid lag voor iedereen op de loer. En hadden we na de eerste stillegging van de samenleving tenminste nog het zonnige lenteweer, gevolgd door een overwegend stralende zomer: nu dwingt kou ons binnen en zijn de dagen kort en somber geworden.

Teruggrijpen naar oude tradities

Maar misschien dat wij juist door deze omstandigheden teruggrijpen naar oude tradities? In menig huiskamer straalt de verlichte kerstboom weer in zijn huiselijke en bijna troostrijke gloed. Ook voor de Haagse paleizen staan de grote bomen weer ten teken van een onveranderlijk geloof dat het nieuwe jaar er aan komt en het weer lichter wordt.

Ook in de paleizen zijn weer kerstbomen opgesteld. Op het Noordeinde, het representatieve werk- en ontvangstpaleis in de Haagse binnenstad, staat doorgaans een kerstboom in de ruimte Achtervestibule opgesteld. Natuurlijk met elektrische kaarsjes, maar ook met veel zilveren en gouden ballen en een enkele accent in rood. Het koninklijk gezin is toch al wel van de beetje traditioneel Engelse combinatie van groen en rood. In de vorige woning in Wassenaar was de marmeren schoorsteenmantel van de grote ontvangkamer versierd met een slinger van groen en rode bessen. Her en der stonden grote potten met rode kerstrozen en vazen rode amaryllissen.

De ‘4 prinsessen van Soestdijk’ zijn met zo’n traditie opgevoed.

Zelf de boom optuigen

Maar de privé boom des konings kent een geheel eigen traditie. Het gaat hier om een familietraditie zoals wij die allemaal wel in onze eigen familie hebben. In het geval van de Oranjes hecht de familie aan een versiering die prins Bernhard in Duitsland van zijn vader heeft overgenomen. En misschien is die traditie wel ouder dat pakweg de jaren 1910-1920? De vader van de prins, prins Bernhard zur Lippe, zag het als zijn voorrecht met kerst zelf de boom op te tuigen. Hij bedekte de hele kerstboom dan met dunne, lange slierten zilverfolie, ‘lametta’ genoemd, die van de takken naar beneden vielen. De brandende kaarsjes gaf de boom het sprookjesachtige aanzien van een bevroren boom die van buiten naar binnen was gehaald.

Toen zijn zoon met prinses Juliana was getrouwd, zette prins Bernhard de traditie voort in de familiehuiskamer op Paleis Soestdijk, de Bibliotheek. De vader van de prins was toen al gestorven. Misschien dat zo’n traditie extra dierbaar werd in zijn nieuwe vaderland?

Zeer gesteld als hij op zijn grootvader was, zal hij de traditie vast wel overbrengen op zijn dochters!

Familietradities overbrengen

Tot op hoge leeftijd zou de prins in december de boom versieren. 2 stoelen werden tegenover elkaar gezet met een ronde stok over de rugleuningen. Hierover lagen de zilveren sliertjes. Eén voor één drapeerde de prins de lametta over de hoge boom. De ‘4 prinsessen van Soestdijk’ zijn met zo’n traditie opgevoed. Ook prinses Margriet versierde haar kerstboom op dezelfde manier toen zij met haar gezin in een van de vleugels van Paleis ging wonen.

Eerste Kerstdag kreeg in 1972 voor het gezin Van Vollenhoven een extra dimensie door de geboorte van de jonge prins Bernhard. Enkele jaren geleden poseerde de koning voor de kerstboom in de ontvangkamer van Villa Eikenhorst, waar de kerstboodschap op camera zou worden opgenomen. De kerstboom was geheel volgens de Duitse Lippe-traditie versierd met ontelbare zilveren sliertjes en met een ster in top! De koning zal als jonge prins de boom van zijn grootouders op Soestdijk goed hebben gekend. Zeer gesteld als hij op zijn grootvader was, zal hij de traditie vast wel overbrengen op zijn dochters!