Waarom u soms onnodig geld uitgeeft en wat u hiertegen kunt doen

Veel mensen hebben de neiging om geld uit te geven aan spullen die ze niet echt nodig hebben. Zeker als de feestdagen naderen. Waarom is dat zo? En is dit te voorkomen? Wij bellen met financieel psycholoog Anne Abbenes.

Overal verleiding

Vrolijk versierde etalages, mooie aanbiedingen en feestelijke aankleding: winkelen rondom de feestdagen is een hele beleving. Uiteraard is het doel hiervan om de consument te verleiden tot lekker veel geld uitgeven. Zeker in december is dit volgens Anne Abbenes een beproefde methode, want het is immers niet elke dag Kerstmis of Sinterklaas. “We hebben allemaal de neiging om meer uit te geven aan bijzondere gelegenheden, want daar zijn er maar een paar per jaar van. Het is niet 3 keer per maand Kerst of Sinterklaas. We nemen deze uitgaven dus ook niet op in ons maandelijkse budget. Uit een studie uit 2012 blijkt dat dat overbesteding aanmoedigt”, legt zij uit.

Dag, wilskracht

Normaal gesproken zorgt onze wilskracht ervoor dat we niet zomaar in gaan op verleidingen in winkels, weet Abbenes, maar rondom de feestdagen lijkt deze wilskracht op te lossen. Dat komt volgens haar door al die leuke muziek en de extra mooie presentatie van spullen in de winkels. Dat ‘communiceert rechtstreeks met onze zintuigen en onderbewustzijn, waardoor het verstand volgens Abbenes als het ware wordt uitgeschakeld. Ook weten winkeliers weten immers dat mensen in die tijd bereid zijn om meer te besteden dus doen extra hard hun best om dit te bereiken. Daardoor wordt geld uitgeven aan spullen die we niet echt nodig hebben opeens een stuk eenvoudiger.

Winkeltheraphie

Niet alleen tijdens de feestdagen is het kopen van spullen die alleen leuk zijn om te hebben een fluitje van een cent. Winkelen is namelijk een vorm van therapie, zo wijst onderzoek uit 2008 uit. Wie veel stress heeft of negatieve gevoelens ervaart kan zich kortstondig gelukkiger voelen door te winkelen. “Je visualiseert in de winkel hoe het zou zijn als je de mooie spullen die je ziet al in je bezit hebt. Door ze ook daadwerkelijk te kopen, wordt je fantasie werkelijkheid en ga je je fijner voelen.” Tijdens het winkelen in webwinkels is dit net zo.

Controle

Ook zorgt winkelen voor een gevoel van controle. Volgens Anne Abbenes is dit de reden dat het recent tijdens Black Friday zo druk is in de steden. Door de coronacrisis en alles er omheen voelen veel mensen zich niet vrolijk, wat er automatisch ook voor zorgt dat mensen het gevoel hebben dat zij geen controle hebben. Negatieve emoties en het gevoel de controle te verliezen hebben immers een sterk verband met elkaar, legt de financieel psycholoog uit. Winkelen zorgt voor een beter gevoel en wekt dus automatisch ook gevoelens van controle op.

Andere verklaringen

Afgezien van het feit dat we ons beter voelen door leuke dingen te kopen, zijn er nog andere psychologische effecten die onnodig kopen stimuleren, helemaal tijdens de feestdagen. “Eén van de redenen is dat mensen geneigd zijn om hun keuzes te rechtvaardigen tegenover zichzelf en tegenover anderen. Ze proberen hun gedachtes zo te draaien dat het lijkt alsof ze iets wat ze al gekocht hebben echt nodig hebben. Ook het zogenaamde ‘wat maakt het uit?- effect’ speelt vaak op. Dat houdt in dat mensen zoiets denken als: “ik ben nu toch al aan het winkelen en heb al veel te veel uitgegeven, dus dit dure kerstcadeau voor oma kan er ook nog wel bij.”

Andere mensen spelen ook een rol in het koopgedrag. “Veel mensen willen niet onderdoen voor bijvoorbeeld hun buurman of een familielid. Als je ziet dat iemand de nieuwste kerstversiering heeft en jij niet, dan kan dat ervoor zorgen dat jij ook de nieuwste kerstversiering wilt kopen.” Verder is het ook makkelijk om geld uit te geven aan iets wat u direct profijt oplevert. Uw toekomstige wensen, zoals een CV-ketel, verdwijnen dan naar de achtergrond. Omdat men in december makkelijker zwicht voor verleidingen is het eenvoudiger om vooral te kijken naar de huidige behoeftes en het geld dus daaraan op te maken. Daarbij worden behoeftes voor de langere termijn genegeerd.

Onnodige uitgaven voorkomen

Koopt u ook vaak onnodige dingen en wilt u dit geld in december graag in de portemonnee houden? Volgens Anne Abbenes is dat mogelijk. Zij geeft de volgende geldbespaar-tips.

– Schrijf je doelen en plannen voor de feestdagen op. Noteer ook precies wat u wilt gaan kopen. Schrijf echt alles op en plak dit lijstje bijvoorbeeld op de koelkast. U kunt het meenemen als u inkopen gaat doen.

– Maak een budget. Kijk naar wat je hebt opgeschreven en baseer het bedrag daar op.

– Doe je boodschappen op tijd. Als u tot het laatste moment wacht en dus haast heeft, is de kans dat u in gaat op aanbiedingen of andere verleidingen in de supermarkt groter.

– Ga altijd naar de supermarkt met een boodschappenlijstje en wijk daar niet van af. Als u toch op dreigt te gaan in de chaos in de winkel, kijk dan naar uw lijst met plannen en doelen voor de feestdagen.

– Laat u niet meeslepen door kerstdeals en groot inkopen. De winkels hebben nog steeds ruime openingstijden en u zijn soms zelf tijdens Kerst open.

– Gooi folders en reclame e-mails direct weg, want die staan vol met verleidingen en die moet u zien te omzeilen

– Zorg dat u van tevoren contant geld pint als u dat wilt, want dan kunt u sowieso niet meer uitgeven dan u eigenlijk wilt.

– Probeer 3 dingen op te schrijven waar u dankbaar voor bent en schrijf die op. Plak dit briefje vervolgens op een zichtbare plek in huis en herinner uzelf hier regelmatig aan. Uit onderzoek blijkt dat dit voor een gevoel van tevredenheid koopt en dat onnodige dingen kopen dan minder makkelijk gaat en dat er minder impulsieve aankopen worden gedaan.

Kersttradities onder de loep

Daarnaast adviseert Abbenes kersttradities onder de loep te nemen. Zo hoeft u niet iedereen altijd een duur cadeau te geven, maar kunt u wat van uw talent cadeau doen of maak zelf iets. Bent u bijvoorbeeld goed in koken? Beloof dan dat een keer een etentje kookt voor iemand. Dat is ook nog eens heel duurzaam en de ontvanger waardeert dat u dit speciaal voor hem of haar heeft gedaan.

Lunch Lekker

Op 15 december 2020 belt Jan Rietman in het NPO Radio 5-programma Lunch Lekker met Anne Abbenes om te praten over waarom we zo graag onnodig geld uitgeven. U hoort Lunch Lekker elke werkdag tussen 12.00 en 14.00 uur. U kunt hieronder het fragment terugluisteren.

(Bron: Anne Abbenes, ANP)