Een eerbetoon aan Caroline

Het was een klein gezelschap dat zich had verzameld rond de kist in het crematorium in Laren. Natuurlijk speelden de coronamaatregelen een rol, maar het was ook tekenend voor de eenzaamheid waarmee Caroline Kaart in de laatste jaren van haar leven kampte.

De grande dame van de opera, die tientallen jaren volle zalen in vervoering deed raken met haar krachtige stem en het radio- en televisiepubliek voor zich won met haar charme en grappige Schotse accent, sleet haar dagen grotendeels alleen.

Haar eerste grote liefde

Caroline Paterson Raitt werd op 21 december 1931 geboren in het Schotse Blackness. Na haar zangstudie kwam ze in Londen terecht – waar ze in een koor zong – en later in München. Daar kwam ze de Nederlandse operazanger Hans Kaart tegen; ze raakte diep onder de indruk van zijn “unieke talent, een echte heldentenor”, en hij van haar. De 2 trouwden in 1957 en gingen in Zwitserland wonen. Haar eigen zangcarrière stelde ze op de tweede plaats. In 1963 sloeg het noodlot toe; tijdens een operatie aan zijn oor komt Hans Kaart te overlijden. Hij was toen pas 43, Caroline 31. “Mijn carrière begon toen Hans overleed”, zei ze later.

Succes met Willy van Hemert

Caroline besloot voorgoed in Nederland te gaan wonen. Voor de NCRV ging ze met regisseur Willy van Hemert een muzikaal televisieprogramma presenteren, genaamd Een liedje met Caroline. Het werd een groot succes. Met Van Hemert, een 19 jaar oudere “krullenkopcharmeur”, trouwde ze in 1969, een huwelijk dat 8 jaar zou standhouden. Na de scheiding in 1977 ging Caroline weer de naam van haar eerste man voeren.

Veelzijdig talent

Caroline had een zeer veelzijdig talent. Nadat ze al rollen had vertolkt in diverse musicals, waaronder Vadertje Langbeen en Blijvend applaus, werd ze op haar 49^ste door Jos Brink en Frank Sanders gevraagd om in de grote musical Amerika Amerika te spelen. Omdat ze tijdens het toeren haar hondjes niet in de steek wil laten, krijgen die ook een rol in de musical. “Het bracht mij weer tot leven na de dood van Willy”, zei ze over die periode.

Met diverse koren, zowel kerk- als zeemanskoren zong ze de sterren van de hemel. Grammofoonplaten vol zong ze met kerkelijke liederen, psalmen en gezangen onder begeleiding van de befaamde organist Feike Asma. Op de radio was Caroline – samen met pianist Joop Stokkermans – ruim 23 jaar te horen in het populaire programma Klassiek met Caroline. De zanglessen die ze gaf in haar woonplaats Blaricum, bezorgden haar veel voldoening. Daar richtte ze ook de Stichting Caroline Kaart op, die de beoefening van podiumkunst bevorderde. In 1982 werd Caroline benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

‘Zonder zingen is er geen leven’

De zang betekende alles voor haar. “Zonder zingen is er geen leven.” Ze vertelde lang geleden te hebben onder een minderwaardigheidscomplex: “Ik was nooit een plaatje, ben altijd te dik geweest.” Ze vond haar postuur goed passen bij opera, bovendien kon ze daar in de huid van een ander kruipen. “En dan accepteren ze je wel.” Om haar stem te sparen leidde ze een heel stil sociaal leven. Ook later leefde ze erg teruggetrokken, op zichzelf. De liefde moest komen van de dieren om haar heen; haar hondjes die haar vrolijkheid en aandacht gaven en paarden die ze al op jonge leeftijd bereed en die haar met hun schoonheid konden emotioneren.

Haar MAX-familie

In 2015 moest ze wegens fysieke klachten en financiële problemen haar huis in Blaricum verruilen voor een appartement in het Rosa Spier Huis in Laren. Toen ik haar 2 jaar geleden voor het eerst ontmoette voor een opname van MAX Maakt Mogelijk, trof ik haar aan in deplorabele toestand: verdrietig, vereenzaamd – geen familie, geen kinderen – en in diepe financiële schulden. Ze had een bewindvoerder en ze liet me zien dat ze nog maar 10 euro op haar rekening had staan. Hoewel ze aan niemand wilde laten merken hoe moeilijk ze het had, zag ze het leven niet meer zitten. “Het klinkt zo pathetisch als je zegt: ik ben alleen op de wereld.” Het leek wel alsof ze alleen nog voor haar hondje wilde door blijven leven. Ze zei me: “Jan, iedere ochtend als ik wakker word, denk ik: waarom ben ik nog niet dood?” Dat greep me erg aan en we besloten met MAX Maakt Mogelijk ons over haar te ontfermen. We hebben nieuwe kleren voor haar gekocht, collega Truus Köster bezocht haar wekelijks en ik zocht haar ook regelmatig op. Caroline vond dat geweldig: “Jullie zijn mijn MAX-familie!”

Samen platen geluisterd

Een week voor haar overlijden kreeg ze een hersenbloeding en raakte ze aan één zijde van haar lichaam verlamd. Praten kon ze niet meer. Op zondag was ik bij haar en heb platen voor haar gedraaid uit haar rijke repertoire en dat van haar man Hans. Ze lachte en kneep in mijn hand. Op 15 september is ze op 88-jarige leeftijd in haar slaap overleden, gelukkig bleef een langer ziekbed haar bespaard.

Uiteraard hebben wij ook haar uitvaart georganiseerd. Bovenaan de overlijdensadvertentie hebben we de tekst Grantland Rice gezet, die zij zelf al 20 jaar geleden had uitgezocht:

For when the One Great Scorer comes to mark against your name,
He writes – not that you won or lost – but how you played the Game

In het Nederlands:

Wanneer de Laatste Scheidsrechter komt
En Hij een opmerking bij je naam zet
Schrijft Hij niet op of je gewonnen of verloren hebt
Maar hoe je het spel gespeeld hebt.

Een beetje verlichting

Ik heb de gevierde operazangeres Caroline Kaart leren kennen als een bijzondere vrouw, een hele markante, lieve en pittige dame, charmant en parmantig. En met een groot hart voor dieren en de natuur. Triest om te zien hoe een vrouw die dankzij haar fenomenale stem de wereld overging en voor de groten der aarde, onder wie Queen Elizabeth, heeft opgetreden, zo in eenzaamheid de laatste fase van haar leven moest doorbrengen. Ik ben blij dat we 2 jaar lang haar leven iets hebben kunnen veraangenamen en een beetje licht hebben kunnen geven.

Rust zacht, lieve Caroline.

Het programma Caroline Kaart In Memoriam dat MAX op zondag 20 september en dinsdag 22 september 2020 heeft uitgezonden, is nog online terug te kijken.