Hoe zit het? Waarom stinken sommige planten en dieren zo?

Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: Waarom stinken sommige planten en dieren zo?

Waarom ruiken ze zo?

In de natuur en dierenrijk ruikt het echt niet altijd naar bloemetjes. Neem bijvoorbeeld het welbekende stinkdier of de Aziatische vruchtensoort doerian. Beide stinken volgens velen een uur in de wind. Maar waarom is dit eigenlijk zo? Hoe komt het dat sommige dieren en planten zo vies ruiken?

Zwavel trekt dieren aan

In veel gevallen lijkt dit te maken te hebben met het aantrekken of afstoten van dieren en andere vijanden. Neem bijvoorbeeld de al genoemde doerian. In 2017 blijkt uit onderzoek dat deze stekelige vrucht niet voor niets zo zwavelachtig ruikt. De wetenschappers van de Dune-NUS Medical School uit Singapore onderzoeken dan het DNA van de Durio zibethenus, één van de vele doeriansoorten in Azië. Hieruit blijkt dat er in de vrucht van de doerian veel zwavelachtige geurstoffen worden gemaakt, waardoor de vrucht dus erg stinkt volgens de mens. Dit doet de vrucht uiteraard niet zomaar. Volgens de onderzoekers is dit bedoeld om dieren aan te trekken die deze geur juist lekker vinden. Zij eten van de vrucht en verspreiden zo ook de zaden van de doerian.

De doerian ziet er wellicht niet uit als een extreem stinkende vrucht, maar is dit volgens velen wel.

Rottend vlees en uitwerpselen

De doerian is niet de enige plant die door de geur dieren probeert aan te trekken. Er zijn verschillende plantensoorten die enorm stinken omdat zij ‘weten’ dat bepaalde insecten die zij willen aantrekken hiervan houden. Dat toont een Zuid-Afrikaanse studie uit 2011 aan. Hierin wordt onder andere het voorbeeld van een Zuid-Afrikaanse orchideeënsoort genoemd die kan ruiken naar uitwerpselen en rottend vlees. Dit doet de plant omdat zij vliegen en andere insecten wil lokken die normaal gesproken afkomen op poep en rottend vlees. Als de vliegen eenmaal op de plant zitten blijven er – als het goed is- pollen aan hun pootjes en lichaampjes kleven en zorgen zij er zo voor dat de plantensoort zich kan voortplanten.

Vieze geur als bescherming

In het dierenrijk is geur ook een veelgebruikt communicatiemiddel. In geval van het stinkdier, het bekendste stinkende dier ter wereld, wordt geur gebruikt als een beschermingsmechanisme. Stinkdieren zijn nachtdieren en kunnen niet zo goed zien, dus zij hebben een andere manier nodig om zichzelf te verdedigen. Daarom spuiten zij een plakkerige, stinkende vloeistof uit hun anaalklieren als zij zich ernstig bedreigd voelen. Deze vloeistof is niet alleen moeilijk te verwijderen, maar kan ook serieuze schade veroorzaken. Volgens Amerikaanse onderzoekers kunnen honden die de vloeistof op hun vacht en huid krijgen er zelfs brandwonden aan overhouden.

Andere functies

Volgens dit Amerikaanse onderzoek, uitgevoerd door wetenschappers van de Universiteit van Californië, is het stinkdier lang niet het enige dier dat vloeistof uit de anaalklieren gebruikt om iets duidelijk te maken. Zij onderzoeken voor hun studie ruim 180 soorten carnivoren die voorkomen en Californië en zien dat zij allemaal dit middel inzetten. Zo ook de das en de bever, die ze beide gebruiken om hun territorium af te bakenen. Dat zowel de das als de bever hun geurklieren anders inzetten dan het stinkdier kan volgens de Amerikaanse onderzoeken te maken hebben met het feit dat zowel de bever als de das doorgaans goede verstopplekken hebben waar zij heen kunnen vluchten als er gevaar dreigt.

De das woont in een burcht, wat een goede verstopplek is als er gevaar dreigt.

Conclusie

In de natuur is geur een belangrijk communicatiemiddel. Zo wordt het vaak gebruikt om dieren mee te lokken of af te schrikken. Hoe het wordt gebruikt hangt af van de situatie. Nachtdieren die zichzelf moeten verdedigen kunnen het inzetten als afweermechanisme, maar in het plantenrijk wordt geur ook vaak gebruikt als lokmiddel voor bepaalde insecten en dieren. Weet wel dat dit slechts een paar voorbeelden zijn. Het planten- en dierenrijk is zeer omvangrijk dus het voer te ver om van elke stinkende plant of dier te beschrijven waarom dit zo is.

(Bron: PubMed, Scientias, National Geographic, Vroege Vogels, livescience.com, Wageningen University & Research)