Waterloo

Dat was lekker: altijd vrij op 18 juni! Die dag is inmiddels verstreken en niemand had het door. Maar tot diep in de 20e eeuw was deze dag een officiële vrije dag, een nationale feestdag! Want op die dag, maar dan in 1815, werden wij bevrijd van de Franse overheersing.

Einde van de Franse Tijd

Sinds de vertrek van onze laatste stadhouder Willem V hadden wij zo’n 20 jaar onder Franse heerschappij geleefd. Maar aan alles komt een einde, ook destijds aan de Franse Tijd. In de zomer van 1815 werd afgesproken dat bij het gehuchtje Waterloo, even ten zuiden van Brussel, de beslissende veldslag tegen keizer Napoleon zou worden geleverd. Het was er op of eronder. Op 18 juni werd een klinkende overwinning gevierd van de geallieerden! Nu wil het toeval dat Waterloo toen op Nederlands grondgebied lag. Want nog vlak voor de tegenaanval op Napoleons machtige leger had onze Willem I zichzelf uitgeroepen tot koning van noord én Zuid Nederland: Holland en België onder één Oranjekroon.

De val van Napoleon

Nederland bevrijdde zich bij Waterloo van het Franse juk. Het mooie was alles was, dat de latere koning Willem II zelf ook meevocht. Sterker: de geschiedenis heeft uitgemaakt dat hij door zijn moedige (lees: roekeloze) optreden één van de militairen is geweest die hebben bijgedragen aan de val van de onoverwinnelijke Napoleon.

In het heetst van de strijd werd zijn paard onder hem vandaar geschoten. Ook had de Prins van Oranje een schotwond aan zijn schouder opgelopen! Dat kwam zijn vader de koning mooi uit. Want nu kon worden aangetoond dat de troonopvolger, de Prins van Oranje, bereid was geweest zichzelf op te offeren voor de onafhankelijkheid van het jonge koninkrijk der Nederlanden. Nog maandenlang vertoonde de bejubelde prins zich met zijn mitella, ook toen de wond al lang was geheeld. Maar de verwonding was goed voor zijn reputatie als held en voor de reputatie van het land.

Waterloo-dag

Maar de mitella moest plaats maken voor een gedenkteken. 18 juni werd voortaan gevierd als Waterloo-dag, maar een groot, blijvend monument was dringend gewenst. Op advies van Wilhelmina van Pruisen, moeder van de koning, werd het een kolossale leeuw uit het Nederlandse wapen. De leeuw werd geplaatst op een kegelvormige heuvel op de plek waar de Prins van Oranje gewond raakte. Iedereen die wel eens via Brussel naar Frankrijk heeft gereden heeft dit machtige monument op de meer dan 40 meter hoge heuvel wel eens aan de horizon zin liggen. En dat is precies wat deze brullende leeuw doet: hij is gericht op Frankrijk, als teken dat Nederland in staat is zijn zuidelijke grenzen te bewaken.

Slag bij Waterloo

Nu, in een roerige tijd dat de relevantie van historische monumenten ter discussie staan, lijkt het monument van Waterloo een blijvertje te zijn. Hoeveel militairen hebben op dit relatief kleine stukje grondgebied hun leven gegeven? De Slag bij Waterloo is lange tijd de laatste oorlog op ons eigen grondgebied geweest. De reusachtige gietijzeren Nederlandse leeuw is ook een monument van vrede geweest. Nooit meer oorlog! Tot de meidagen van 1940 aanbraken. Na de bevrijding hebben 4 en 5 mei de rol overgenomen van 18 juni als dag van nationale rouw en vreugde.

Jan Rem

De Slag bij Waterloo is nu al lang geleden en leeft alleen nog voort in de geschiedenisboeken. Toch raakte ik er 5 jaar geleden dichter bij betrokken toen ik voor een documentaire die bij Omroep MAX werd uitgezonden rond mocht zwerven bij Waterloo. 200 jaar eerder was de slag gevoerd en Jan Rem, broer van mijn bet-betovergrootvader, was erbij. Hij vocht als gewoon soldaat en hij kon het navertellen.

Geschiedenis levend houden

Gelukkig hield hij een klein dagboekje bij van die woelige dagen in de zomer van 1815. Hij zag de Prins van Oranje voorbij stormen, zijn troepen aanvoerend en zijn mannen motiverend om vooral door te gaan, ondanks de slagregens. Hij zag keizer Napoleon in de verte in een boom zitten, het gebied verkennend waar gevochten zou worden. Lopend over de inmiddels omgeploegde velden rondom de heuvel met de leeuw mocht ik spreken met experts die mij vertelden in welke barre omstandigheden Jan Rem zich had bevonden. Nu eens niet het verhaal van een generaal, maar van een gewoon soldaat. Sindsdien kijk ik met andere ogen naar het monument, op weg naar het zuiden. Al ligt niemand meer wakker van de Slag bij Waterloo, monumenten zijn er om de geschiedenis levend te houden.