Waarom zijn mensen online soms zo onaardig tegen elkaar?

In het dagelijks leven kunnen veel mensen nare opmerkingen nog wel voor zich houden, maar op het internet is dit vaak niet het geval. Vooral op sociale media websites worden geregeld vervelende reacties achtergelaten. Waarom doen mensen dit? Er zijn verschillende wetenschappelijke theorieën. 

Niets nieuws

De afgelopen jaren is de aandacht voor ongepast gedrag online toegenomen, maar dat betekent niet dat het pas sinds een paar jaar gebeurt. Volgens de Britse media-expert Dave Harte, die is verbonden aan de universiteit van Birmingham, wordt er al vanaf het prille begin van online chatboxen met modder gegooid. Dat komt volgens hem omdat we online onaardiger zijn tegen mensen die wij niet kennen en die een andere mening hebben. Ook hebben mensen op het internet weinig te vrezen van de reacties van mede-internetgebruikers.

Gedrag aanpassen

In een echt gesprek is dat natuurlijk anders. Kees van den Bos van de Universiteit Utrecht legt het uit op de wetenschappelijke nieuwssite Quest: “Als wij face to face interacteren, dan stemmen we ons gedrag af op elkaar. Je zegt iets, je ziet dat het die ander raakt of kwaad maakt en je past je aan. Als de communicatie via de computer of telefoon gaat, dan is de ontvanger abstracter: het is niet meer een concreet mens van vlees en bloed.”

Anoniem

Het menselijke vermogen om gedrag op elkaar af te stemmen wordt in de wetenschap sociale coördinatie genoemd en gebeurt automatisch als u live met iemand praat. Online is dit dus niet mogelijk, waardoor het makkelijker is om iets onaardigs te zeggen. Er is toch niemand die er net zo snel op kan reageren als een live gesprekspartner. Daarnaast voelen veel mensen zich volgens de Amerikaanse psycholoog en wetenschapper Art Markman ook niet verantwoordelijk voor hun online uitlatingen. Dat komt volgens hem omdat communiceren via het internet zo anoniem is. Mensen kunnen hun echte identiteit immers vrij makkelijk verhullen, waardoor het soms bijna voelt alsof het iemand anders is die de gemene opmerkingen maakt.

Schrift versus spraak

Ook is het volgens Markman zo dat het veel makkelijker is om gemeen te zijn in schrift dan in woord. Als iemand iets opschrijft, is er niemand die hem of haar onderbreekt, terwijl er in een gesprek altijd een punt komt waarop ook de ander iets wil zeggen.

Voelt als thuis

Verder is ook de belangrijke rol die internet inmiddels in veel levens speelt een katalysator voor nare reacties. Techniekfilosoof Jan Bats promoveert in 2019 aan de Universiteit Twente op onderzoek naar extreem online gedrag. Hij ziet dat mensen het internet steeds meer zijn gaan beschouwen als hun persoonlijke ruimte. U kunt immers zelf uw profielpagina inrichten en ook zelf bepalen wie u volgt en met wie u online vrienden wordt. Het voelt voor sommigen net als thuis. Dat dit zo maakbaar is, zorgt er volgens Bats ook voor dat mensen eerder geneigd zijn mensen met een contrasterende mening aan te spreken. Zij zorgen immers voor ongewenste informatie in hun persoonlijke internetomgeving. De ander denkt er vermoedelijk ook zo over, waardoor een paar vervelende reacties zo gegeven zijn.

Rol van de media

Dat er zoveel met modder gegooid wordt via het internet heeft dus deels te maken met de manier waarop mensen zelf met het internet omgaan, maar vermoedelijk speelt de media ook een rol. Edward Wasserman, Amerikaans expert op het gebied van journalistieke ethiek en verbonden aan de universiteit van Washington, zegt dat sensatieprogramma’s op tv niet bevordelijk zijn voor de manier waarop er online wordt gecommuniceerd. Denk bijvoorbeeld aan talkshows waarin mensen elkaar te lijf gaan en uitschelden. Dit zijn natuurlijk geen gewenste omgangsvormen, maar door de programma’s lijkt het alsof dit wel zo is. Dat dit kijkers beïnvloedt, laat zich raden.

(Bron: Scientific American, BBC, Quest, Time Magazine)