Retour Nederland: Zuid-Afrika
Publicatiedatum: 26 mei 2020
Na de Tweede Wereldoorlog is een half miljoen Nederlanders geëmigreerd. Het is de grootste emigratiegolf die Nederland ooit heeft gekend. Maar lang niet voor iedereen was de landverhuizing een succesverhaal. Eendere van de 500.000 Nederlandse emigranten keerde vroeg of laat terug. In de reeks Retour Nederland, onderdeel van Vaarwel Nederland, vertellen teruggekeerde emigranten hun verhaal.
Joop Stam(86) vertrekt in 1961 voor het avontuur naar Zuid-Afrika. Als afgestudeerd musicus kan hij daar meteen aan de slag op een school. “Als je ging emigreren werd het vliegtuig voor je betaald en je kreeg ook nog eens honderd gulden mee.”
Met de handschoen
Het leven is in het begin eenvoudig. Joop Stam woont eerst alleen in Zuid-Afrika, zijn vrouw Ineke volgt hem later en samen krijgen ze 5 kinderen. Oudste dochter Mathilde merkte altijd heimwee bij haar ouders als het om Nederland ging. “Dan gingen ze heel zachtjes praten en ze keken ook altijd naar vliegtuigen want misschien gingen die wel naar Nederland.” Als een kennis van Joop Stam naar Nederland teruggaat en vertelt dat er een baan is als directeur van de muziekschool is de keuze snel gemaakt. Het gezin keert terug naar Nederland, naar Stadskanaal. Voor Mathilde een kennismaking met het land van haar ouders.
Fietsen op de snelweg
Het gezin wordt hartelijk ontvangen is Stadskanaal maar voor de puber Mathilde is de overgang groot. Niet alleen de taal maar ook de Nederlandse gebruiken zijn heel anders dan in Zuid-Afrika. “Ik weet nog dat ik met de fiets per ongeluk de snelweg ben opgereden. Want dat verschil kenden we in Zuid-Afrika niet. En de individuele vrijheid in Nederland was in het begin ook heel lastig. In Zuid-Afrika leef je meer in een wij-samenleving. Je droeg naar school een uniform je hoorde bij een bepaalde school. En in Nederland moest ik ineens een eigen mening hebben en zelf keuzes maken.”
Apartheid
In Nederland wordt het gezin regelmatig aangesproken op de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika. Want de protesten in Nederland zijn groot tegen het regime. Tijdens haar studie aan de Sociale Academie in Kampen wordt Mathilde gevraagd om samen met zwarte predikanten uit Zuid-Afrika een avond te verzorgen over apartheid. Een spannend moment voor een meisje van 19. “Het was een spanning om te snijden. En ik weet dat ik er toen voor koos om heel dicht bij mezelf te blijven. Waar ben ik blij mee als ik naar mijn eigen achtergrond kijk en wat kan ik leren van een ander. Het was heel bijzonder om vanuit verschillende achtergronden bij elkaar te zitten op een podium. Iets wat in Zuid-Afrika in die tijd onmogelijk was.” Vanaf die avond weet Mathilde dat ze mensen bij elkaar wil brengen. Dat doet ze als directeur van een welzijnsorganisatie in Hattem en het Anton Pieckmuseum. Haar meest dierbare bezit is een kistje met daarin een fles me t het rode zand van haar geboortegrond in Zuid-Afrika.
‘Nog een keer terug’
Joop Stam is 2 keer terug geweest naar Zuid-Afrika. “Ik zou heel graag nog een keer terug willen om te plekken te bezoeken waar ik gewoond heb. De ongelofelijk mooie natuur die daar is. Het is een onvoorstelbaar mooi land.” Beluister het bijzondere verhaal van Joop Stam hieronder:
