Dokter ja, dokter nee

Iedereen mag zich genezer noemen. U mag morgen een bord op de deur timmeren met de titel “Natuurgenezer, voor al uw overgangsproblemen” of zoiets. U mag iemands klachten uitvragen, de pols voelen of de longen met een stethoscoop beluisteren. Bepaalde handelingen mag u niet zomaar  uitvoeren. Dat zijn zogenaamde voorbehouden handelingen, die alleen door artsen, tandartsen en verloskundigen mogen worden gedaan.

Beschermde titel

Arts is een beschermde titel. De wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (BIG) kent 8 beschermde beroepstitels. Naast arts zijn dat tandarts, apotheker, verpleegkundige, verloskundige, fysiotherapeut, gezondheidszorg psycholoog en psychotherapeut. De minister van VWS kan in elk van die beroepen ook specialisten erkennen. Zo zijn er 33 geneeskundige en 5 verpleegkundige specialismen. Iedereen kan in het BIG-register opzoeken of iemand terecht zo’n titel voert.

Voorbehouden handelingen

Voorbehouden handelingen zijn bijvoorbeeld injecties, puncties, katheterisaties, endoscopieën, gebruik van straling, chirurgische ingrepen en het voorschrijven van medicijnen. Artsen mogen dat allemaal wel. Tenminste, als zij daarin bekwaam zijn. Als huisarts zou ik in principe een blindedarmoperatie mogen verrichten, maar omdat ik daarin niet bekwaam ben, mag ik dat niet.

Artsen mogen deze voorbehouden handelingen ook delegeren aan anderen. Maar de dokter blijft verantwoordelijk en moet ervan overtuigd zijn dat die andere hulpverlener voldoende bekwaam is. En de dokter moet in de buurt blijven. En dat is natuurlijk best lastig en voor veel routine ingrepen helemaal niet nodig.

Dat is de reden dat de afgelopen 5 jaar geëxperimenteerd is met een systeem waarbij ook anderen voorbehouden handelingen mogen doen. Vooraf is afgesproken om welke handelingen dat zou gaan en welke beroepen dat zouden mogen doen. Dat zijn de 5 verpleegkundige specialisten voor acute, chronische, preventieve, intensieve en psychische zorg. En de zogenaamde physician assistants, die vaak in ziekenhuizen samenwerken met medische specialisten.

Nederland loopt voorop

Onlangs heb ik daarover in Bern, op de Bundesplatz naast het parlementsgebouw, een lezing gegeven voor Zwitserse dokters. Ik besprak dat in Tijd voor MAX radio. Nederland loopt flink voorop bij deze zogenaamde taakverschuiving.

Het blijkt dat deze professionals prima onder eigen verantwoordelijkheid deze voorbehouden handelingen kunnen uitvoeren. Dat bleek vooral voor puncties, injecties, katheterisaties en het voorschrijven van medicijnen. Dat gold minder voor endoscopieën, ruggenprik en pacemakeringrepen. In driekwart van de gevallen werkte de verpleegkundig specialist helemaal zelfstandig; bij een kwart werd nog overlegd met de dokter. Dat is logisch, want de geneeskunde vergt steeds meer teamwork.

Patiënten waren over het algemeen heel tevreden over de geleverde zorg. Ze wilden wel weten wie er precies verantwoordelijk is. En ze wilden de mogelijkheid hebben de dokter te spreken.

U zult het gemerkt hebben: u komt steeds vaker terecht bij een andere hulpverlener dan de dokter. En daar wordt de zorg beter van. Want er is steeds meer gezondheidszorg nodig en dat kunnen de dokters echt niet alleen af.